O„zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari

2-jadval 

5-6 yoshli gimnastikachilar uchun maxsus jismoniy mashqlar majmuasi 

Qo‘shpoya va dastakli otda mashqlar 

№ 

Mashqlar nomi 

Me‟yori 

Uslubiy  tavsiyalar 

5-6 yosh 

1. 

 Qo„llarda tik  turish 

4  marta 

Holat bir tekisda 

bo„lishiga ahamiyat 

beriladi 

2. 

 

Qo„llarda  tik  turgan xoldan, 

yozilgan  oyoqlarni  45ºga 

tushirish  va D.x.ga qaytish 

4 marta 

Trener yordamida 

bajariladi.  Qo„llar 

to„g„ri, bel bukilmaydi. 

3. 

 

Gorizontal  tayanch  xolatda 

oyoqlarni bukish 

2 marta 

Qo„llar yozilgan 

4. 

 

Qo„llarga  tayanch  holatda 

gorizontal  yotish,  elkalar 

maksimal 

oldinga 

chiqariladi 

4 marta 

 

5. 

 

Gorizontal  tayanch  xolatda 

harakatlanish 

4 marta 

Qo„llar bukilmaydi, 

gavda to„g„ri turadi 

---

 

  

6. 

 

Bandsiz  kursiga  tayangan 

xolatda 

uning 

ustida 

harakatlanish   

6 marta 

Gavdani to„g„ri tutishga 

intilish 

7. 

Gimnastika 

devorida 

tanyach  holatdan  oyoqlarni 

boshdan yuqoriga ko„tarish 

6 marta 

Oyoq uchlari va 

oyoqlar to„g„ri 

8. 

Qo„shpoyaga 

tayangan 

holda 

qo„llarni 

bukib 

yozish 

3 marta 

Qo„llarni  bukib 

yozishga e‟tibor berish 

 

3 - jadval 

5-6 yoshli gimnastikachilar jismoniy va maxsus harakat tayyorgarligining  

natijalari  

№ 

Nazorat mashqlari 

Tadqiqotdan oldin  

X ±

  

 

Kuch tayyorgarligi 

1 

 

Tayanch holatda qo„llarni   

bukib yozish (marta) 

6,2 

1.2 

2 

Turnikda tortilish  (marta) 

5,5 

1.2 

 

Tezkorlik-kuch tayyorgarligi 

 

1 

 

 Tayanch holatda yotib  

qo„llar bilan  10 m yurish (sek.) 

5,4 

2.7 

2 

 Mokkisimon  yugurish  3 x 10  

m. (sek.) 

10,6 

1.6 

 

Egluvchanlik  

1 

“Ko„prik” (ball) 

8,0 

2.1 

2 

 Oldinga  egilish  (ball) 

8,0 

2.0 

 

Koordinatsion tayyorgarlik 

---

 

  

 

 

Tadqiqotimiz  davomida  olingan  natijalar  hisoblanib,  tahlil  etilganidan 

so„ng  yosh  gimnastikachilar  jismoniy  va  maxsus  harakat  tayyorgarligi  baholandi 

3-jadval.  Ko„rinib  turibdiki  natijalar  yig„indisi  zarur  bo„lgan  darajani 

ko„rsatmadi.  O„rganilayotgan  sifatlarni  samarali  rivojlantirish  maqsadida 

musobaqa  mashqlarining  xususiyati  dinamik  mohiyatga  mos  qator  mashqlar 

trenirovka  jarayoniga  kiritilgan.   

 

 

 

 

1 

 

Turgan joydan uzunlikka   

sakrash (sm) 

6,2 

1.3 

2 

 Muvozanat saqlash mashqi (sek.) 

5,6 

1.8 

 

Jami 

 

 

 

O‘rtacha (X) 

 

 

---

 

  

3.2. Maxsus xarakat mashqlarini trenirovka jarayonidagi natijasini 

samarasi 

 Tadqiqotimiz  navbatdagi  bosqichi  –  5-6  yoshli  gimnastikachilar  uchun 

ishlab  chiqilgan  jismoniy  sifatlarni  rivojlanish  uslubiyatini  tajriba  sinovidan 

o„tkazishdan  iborat.  SHu  munosabat  bilan  maxsus  pedagogik  tajriba  tashkil 

etildi  va o„tkazildi. 

Pedagogik  tajriba  BO„OZSM  dasturi  asosida  shug„ullanuvchi  yosh  

gimnastikachilar  bilan  olib  borildi.  Tajribada  5-6  yoshga  mansub  20  ta 

gimnastikachi  bolalar  ishtirok  etdilar.  Ular  maxsus  harakat  va  jismoniym 

tayyorgarligi  bo„yicha bir-biridan  farqi yo„q edi (3-jadval). 

Tadqiqotning  boshida  yosh  gimnastikachilarda  dastlabki  tadqiqotlar 

o„tkazilib,  ularni  tajribadan  avvalgi  ko„rsatgichlari  darajasi  aniqlandi.  SHundan 

so„ng  yosh  gimnastikachi  bolalar  gimnastik  ko„pkurashning  alohida  turlariga 

xos  jismoniy  va  maxsus  harakat  tayyorgarligini  shakllantirishga  qaratilgan 

umumiy  va  maxsus  jismoniy  mashqlar  dasturi  bo„yicha  shug„ullandilar.  Mazkur 

dastur  bo„yicha  o„tkazilgan  mashg„ulotlar  bir  yil  davom etdi. Har uchinchi hafta 

yakunida  bolalarni  o„z  jismoniy  sifatlari  va  maxsus  harakat  tayyorgarligining 

rivojlanish  dinamikasi  haqidagi  ma‟lumotga  ega  bo„lib  bordilar.  Ishlab  chiqilgan 

testlar  va  nazorat  mashqlari  trenerlir  bilan  birgalikda  o„tkazildi  va  belgilangan 

tartibda tahlil  qilindi.   

Tadqiqot  natijalariga  binoan  qayd  etilgan  zaif  jismoniy  sifatlar  bo„yicha 

trenerlarga  shu sifatlarni  rivojlanishiga  oid tavsiyalar  berib borildi.   

YOsh  gimnastikachi  bolalarni  6  oyda jismoniy, maxsus harakat va texnik 

tayyorgarlikning  rivojlanish  dinamikasi  ishlab  chiqilgan  testlar  hamda  nazorat 

mashqlari  yordamida baholanib borildi. 

Nazorat  musobaqalari  bo„yicha  ko„rsatiladigan  natijalarni  adolatli 

baholash uchun bu tadbirga holis ekspertlar guruhi  jalb  qilindi.   

Ishlab  chiqilgan  tayyorgarlik  va  nazorat  uslubiyati  samaradorligini 

aniqlash 

maqsadida 

jismoniy 

va 

maxsus 

harakat 

tayyorgarligining 

tartiblashtirilgan 

ko„rsatgichlari 

matematika-statistika 

uslublar 

orqali 

---

 

  

o„zgarishlar  ko„rib chiqildi.   

5-6  yoshli  gimnastikachilarda  maxsus  yo„naltirilgan  tayyorgarlik 

jarayoni  jismoniy  sifatlarni  sezilarli  darajada  rivojlanganligi  kuzatildi  (4-jadval). 

Boshqacha 

aytganda, 

jismoniy 

sifatlarni 

rivojlanishi 

yaxshi 

samarali 

o„zgarganini  ko„rsatadi.  Bundan  xulosa  qilish  mumkinki  5-6  yoshli 

gimnastikachilarda  o„tkazilgan  tadqiqot samarali  bo„lganidan dalolat  beradi. 

---

 

  

 

4 - jadval 

5-6 yoshli gimnastikachilar jismoniy va maxsus harakat tayyorgarligining  

natijalari  

 

 

 

 

 

№ 

Nazorat mashqlari 

Tadqiqotdan keyin  

X ±

  

 

Kuch tayyorgarligi 

1 

 

Tayanch holatda qo„llarni   

bukib yozish (marta) 

 

 

2 

Turnikda tortilish  (marta) 

 

 

 

Tezkorlik-kuch tayyorgarligi 

 

1 

 

 Tayanch holatda yotib  

qo„llar bilan  10 m yurish (sek.) 

 

 

2 

 Mokkisimon  yugurish  3 x 10  

m. (sek.) 

 

 

 

Egluvchanlik  

1 

“Ko„prik” (ball) 

 

 

2 

 Oldinga  egilish  (ball) 

 

 

 

Koordinatsion tayyorgarlik 

1 

 

Turgan joydan uzunlikka   

sakrash (sm) 

 

 

2 

 Muvozanat saqlash mashqi (sek.) 

 

 

 

Jami 

 

 

 

O‘rtacha (X) 

 

 

---

 

  

Ko„rinib  turibdiki,  ushbu  tajriba  natijalari  yosh  gimnastikachilarni 

gimnastika  snaryadlarida  tayanish  mashqlarini  bajarishda  jismoniy  sifatlarni 

rivojlantirish  imkoniyati  ustun ekanligidan  dalolat beradi.  

Maxsus  xarakat  sifatlarini  rivojlantirish  bo„yicha    ishlab  chiqilgan 

mashqlarimiz  o„quv      trenirovka  mashg„ulotlari  davomida  qo„llash  sport 

texnikasini  unumli  shakllantirish  imkonyatini  yaratdi  va  binobarin  ushbu 

mashqlar samarali  ekanligini  isbotladi. 

 

 

 

 

 

 

---

 

  

XULOSA 

1.  Tadqiqot  boshida  yosh  gimnastikachilar  jismoniy  sifatlarini  etarli 

darajada  tez  va  samarali  rivojlantirish  qudratiga  ega  emasligi  tasdiqlandi.  YOsh 

gimnastikachilar  jismoniy  sifatlarini  shakllantirishda  ularning  jismoniy  va 

maxsus  harakat  tayyorgarligini  samarali  rivojlantirish  «kuchi»ga  ega  hamda 

gimnastik  elementlar  xususiyati  va  koordinatsiyasiga  mos  mashqlarga  alohida 

ahamiyat  qaratish muhimdir. 

2.  Dastlabki  tayyorgarlik  bosqichida  o„tkaziladigan  mashg„ulotlarda 

maxsus  jismoniy  mashqlar  majmualarini  qo„llash  zarurligi  ularni  ustivor 

jismoniy  sifatlarning  jadal  rivojlanishi  va  jismoniy  tayyorgarlikni  ijobiy 

shakllanishi  bilan  belgilanadi. 

3.  YOsh  gimnastikachilarni  jismoniy  va  texnik  jihatdan  tayyorlashda 

samarali  mashqlar  majmualarini  tanlash  quyidagi  pedagogik  talablarga  rioya 

qilishni  taqoza etadi: 

-  mashqlar  majmualarini  mazmunini  mashg„ulotlar  dasturiga  mos 

kelishi; 

-  majmuaalar  tarkibiga  kiritilgan  mashqlar  murakkabligini  harakat 

ko„nikmalari  va  malakalarining  shakllanish  (takomillashuv)  bosqichlariga 

hamda  5-6  yoshda  jismoniy  sifatlarni  jadal  rivojlanadigan  davrlariga  mos 

kelishi; 

-  texnik  mahoratni  muddatidan  oldinroq  (istiqbolli)  shakllantirish 

prinsipiga  mos mashqlarni  majmualar  tarkibiga  kiritish; 

-  mashg„ulotlar  yuklamalarini  5-6  yoshli  bolalarning  morfofunksional 

jihatdan  rivojlanish  xususiyatlariga  mos kelishi. 

4.  Dastlabki  tayyorgarlik  bosqichida  yosh  gimnastikachilar  bilan 

o„tkaziladigan 

mashg„ulotlarda 

maqsadli 

jismoniy 

mashqlar 

hajmi 

mashg„ulotlarga  ajratiladigan  umumiy  vaqtning  40% ni tashkil  etishi  lozim. 

 

 

---

 

  

AMALIY TAVSIYALAR 

 

1.  Mashg„ulot  jarayonida  jismoniy  sifatlarni  rivojlantiruvchi  mashqlarni 

tanlashda  shu  mashqlarni  dastlabki  tayyorgarlik  bosqichida  shug„ullanuvchi 

gimnastikachilarning  klassifikatsion  dasturiga  kiruvchi  mashqlarga  muvofiq 

bo„lishi e‟tiborga olinishi  zarur. 

2.  5-6  yoshli  bolalarda  jismoniy  tayyorgarlik  bo„yicha  o„tkaziladigan 

mashg„ulotlarning  asosiy  hajmi  o„yin  vositalaridan  iborat  bo„lishi  muhim  va 

bunday  vositalar  zaif  rivojlangan  mushaklar  hamda  suyak-bo„g„im  tizimlarini 

shakllantirishga  qaratilishi  kerak.  Ushbu  o„yin  mashqlarini  quyidagi  tartibda 

qo„llash maqsadga muvofiqdir: avval «kim to„g„riroq ijro etadi», «kim aniqroq», 

so„ng  «kim  tezroq»,  «kim  ko„proq».  O„yin  mashqlariga  shunday  yondashish 

harakat  malakalarini  shakllanish  sur‟atini  jadallashtiradi.   

3.  Musobaqa  mashqlari  xususiyatiga  mos  mashqlarni  bajarishda  ularni 

texnik  mazmuniga  e‟tibor  qaratish  tavsiya  etiladi.  Mashqlarni  to„g„ri  ijro  etilishi 

trener  tomonidan  nazoratga  olinadi.  SHu  bilan  birga  yosh  gimnastikachilar 

texnik  tayyorgarligini  samarali  rivojlantirish  uchun  mashqlar  majmualari 

tarkibida  klassifikatsion  dasturga xos elementlar  bo„lishi lozim.   

 

 

 

 

 

 

---

 

  

ADABIYOTLAR RO‘YXATI 

1. O„zbekiston  Respublikasining  Qonuni:  Jismoniy  tarbiya  va  sport 

to„g„risida (YAngi  tahriri)  // Xalq so„zi gazetasi, 28 iyun,  2000 y. 

2. O„zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  Farmoni::  O„zbekiston  Bolalar 

sportini  rivojlantirish  jamg„armasini  tuzish  to„g„risida  //  Ma‟rifat  gazetasi,  26 

oktyabr, 2002 y.  

3. Gaverdovskiy  YU.K.  Texnika  gimnasticheskix  uprajneniy.  Populyarnoe 

uchebnoe posobie. – M.: Terra-Sport, 2002. - 512 s. 

4. Zuev E.I. Volshebnaya sila rastyajki.  - M.: Sovetskiy sport, 1991. - 64 s. 

5. Karimov  M.K.,  Ikromova  M.  Raqs  elementlari  orqali  bolalarni  jismoniy 

rivojlantirish.  Toshkent – Ilm-Ziyo. 2008 y - 303 b.  

6. Kerimov  F.A.  Sport  soxasidagi  ilmiy  tadqiqotlar.  –  T.:  Zar qalam, 2004. 

– 334 b. 

7. Kerimov 

F.A., 

Umarov 

M.N. 

Sportda 

prognozlashtirish 

va 

modellashtirish.  – T.: O„zDJTI, 2005. - 279 b.  

8. Lyax V.I. Koordinatsionnыe sposobnosti shkolnikov // Teoriya i praktika 

fizicheskoy  kulturы. – M., 2000. - №1. – S. 24. 

9. Matveev  L.P. Obщaya teoriya sporta. Uchebnik - M.: 1997. -387 s. 

10.  Menxin  YU.V.  Fizicheskoe  vospitanie:  teoriya,  metodika,  praktika: 

Ucheb.  posobie  dlya  stud.  vuzov  fiz.  kulturы.  –  M.:  Sportakadem  Press,  2003. – 

322 s.  

11.  Salamov  R.S.  Sport  mashg„ulotlarini  nazariy  asoslari.  –Toshkent: 

O„zDJTI, 2005. – 238 s. 

12.  Smolevskiy  V.M.,  Gaverdovskiy  YU.K.  Sportivnaya  gimnastika: 

Ucheb. dlya in-tov fiz. kult.  – Kiev:  1999. – 462 s. 

13.  Smolevskiy  V.M.  Gimnastika i metodika prepodavaniya. Moskva. FiS 

1987. – 335 s. 

---

 

  

14.  Umarov  M.N.,  Eshtaev  A.K.  Planirovanie  i  raspredelenie  sredstv 

trenirovki  gimnastov  na  nachalnom  etape  podgotovki.  Ucheb.  posobie.  –  T.: 

UzGIFK, 2004. -154 s.  

15.  Eshtaev A.K. Gimnastika  darsi: O„quv qo„llanma. - T.: 2004. – 120 b. 

16.  YUnusova  YU.M.  Osnovы  metodiki  fizicheskoy  kulturы.  –T.: 

Izdatelstvo Literaturnogo  Fonda Soyuza Pisateley Uzbekistana,  2005. – 207 s.  

17.  Umarov  M.N.  Gimnastika:  O‟quv  qo‟llanma.  –  T.:  Vneshin  vestrom, 

2015. – 400 b.