O‘zbekiston respublikasi kimyo sanoati yuzlab turdagi xalq

4.1 Karbamid ishlab chiqarishni atmosferaga ta‘siri

Karbamid ishlab chiqarish jarayonida atmosferaga gazsimon ammiak va karbonat angidrid chiqariladi, shuningdek, ammoniy tuzlari va karbamid suv havzalariga tashlanadi. Atrof-muhitning zararli moddalar bilan ifloslanishini kamaytirish maxsus tozalash inshootlarida zararli moddalarni zararsizlantirish orqali ham, zararli chiqindilarni kamaytiradigan ishlab chiqarish texnologiyasini takomillashtirish orqali ham amalga oshirilishi mumkin. Ammiak - oddiy sharoitda o‘tkir, bo‘g‘uvchi hidli rangsiz gaz. Insonning ammiak bilan ta'siri uning kontsentratsiyasiga bog‘liq (2). Ammiak odamlarda nafas yo‘llarini, shilliq pardalarni bezovta qiladi va yuqori konsentratsiyada bo‘g‘ilishga olib keladi. Atmosferaga chiqarilgan ammiak suv havzalarini va atmosferani ifloslantiradi, suv va yerni yaroqsiz holga keltiradi. Suv havzalariga tashlab yuborilgan karbamid va ammoniy tuzlari gidrosfera aholisiga salbiy ta'sir ko‘rsatib, ularning mutatsiyaga uchrashiga olib keladi va hayvonlar va o‘simliklarning ayrim turlarining yo‘q bo‘lib ketishiga olib keladi. Ammiak va karbamidning yo‘qotilishini (emissiyasini) kamaytirish ishlab chiqarishga joriy qilingan quyidagi usullarni qo‘llash orqali amalga oshirilishi mumkin:

• 
  Konsentrlangan karbamid eritmasini olish uchun ikkinchi bosqichdagi qoldiq sharbat bug‘larini fraksiyonel kondensatsiyalash va yuvish, bug‘lanish davriga qaytishi mumkin.
  
• 
  Deyarli barcha ammiakni ushlash bilan ejektorlardan keyin sharbat bug‘larining qisman kondensatsiyasi.
  
• 
  Distillangan ammiakdan foydalangan holda oqava suvlarni ammiak va karbamiddan chuqur tozalash.
  
• 
  Absorbsiya va desorbsiyaning ikkinchi bosqichini ishiga kiritish.
  

Yuqoridagi chora-tadbirlarni amalga oshirish, bir vaqtning o‘zida karbonat angidrid va ammiakni yonuvchi gazlardan tozalash bilan birga, karbamid va ammiakning yo‘qotilishini keskin kamaytirishi va xom ashyodan foydalanish darajasini oshirishi mumkin. Ishlab chiqarishda karbamid ishlab chiqarish jarayonida oqava suvlarni tozalashga katta ahamiyat berilishi kerak. Eng oqilona usul oqava suvlarni biologik tozalash va buning natijasida maxsus mikroorganizmlarni etishtirishdir. Ammoniy va karbamid tuzlarini oqava suv bilan birga suv havzalariga tushirish ularni ruxsat etilgan MPC ga yetguncha suyultirish orqali tartibga solinadigan usul ham mavjud.