O’zbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi o’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati chirchiq-2020 yil

Matematik-statistik uslub. O’rtacha arifmetik qiymatni hisoblash. O’rtacha arifmetik qiymat qator bir xildagi ko’rsatkichlarning son qiymatlarini umumlashtiruvchi hosila hisoblanadi. O’rtacha arifmetik qiymat hamma olingan qiymatlarni (ular variantlar deb ataladi) ko’paytirish va yig’indini variantlar soniga bo’lish yo’li orqali hisoblanadi.

Bu yerda: ∑ - yig’indi belgisi, V – tadqiqotda olingan qiymatlar (variantlar), n – variantlar soni
O’rtacha arifmetik qiymat o’rganilayotgan hodisalar guruhlarini butunligicha taqqoslash va baholashga imkon beradi. Biroq hodisalar guruhini tavsiflash uchun faqat bu o’lcham kamlik qiladi, chunki variaqntlarning tebranish o’lchovi (o’lchov ana shu variantlardan tashkil topadi) turli xil bo’lishi mumkin. Shuning uchun xodisalar guruhlari tavsifiga shunday ko’rsatkich kiritish lozimki, bu ko’rsatkich variantlar tebranishi qiymati to’g’risida ularning o’rta qiymati atrofida tasavvur hosil qilishi lozim.
O’rtacha kvadratlar og’ishmasi – bu statistik parametr bo’lib, u standart o’g’ishma yoki oddiy standart deb ataladi. O’rtacha kvadratlar og’ishmasi qiymati tarqalish ko’rsatkichi, ya`ni tadqiqotda olingan variantlarning ularning o’rtacha qiymatidan og’ishi hisoblanadi hamda hodisalar guruhlari tavsifini to’ldirishga xizmat qiladi.

Bu yerda: σ – o’rtacha kvadratlar og’ishmasi, d² – har bir variant o’rtasi va o’rtacha arifmetik qiymat o’rtasidagi farq, n – variantlar soni.
O’rtacha kvadratlar og’ishmasi qiymati variantlar tebranishlari qiymatiga bog’liq: variantlarning oxirgi qiymatlari o’rtasidagi farqlar amplitudasi qancha ko’p bo’lsa, ya`ni belgining o’zgaruvchanligi qanchalik katta bo’lsa, o’rtacha kvadratlar og’ishmasi qiymati shuncha katta bo’ladi.
O’rtacha arifmetik qiymatning o’rtacha xatosini hisoblash. O’rtacha arifmetik qiymatning o’rtacha xatosining shartli belgisi – m. Shuni yodda tutish lozimki, statistikada “xato” deganda tadqiqot xatosi emas, balki ushbu o’lchamni ko’rsatish miqdori, ya`ni shunday miqdorki, u bo’yicha yig’indidan olingan o’rtacha arifmetik qiymat bosh yig’indi asosida olingan haqiqiy arifmetik qiymatdan farq qiladi. O’rtacha arifmetik qiymatning o’rtacha xatosi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:

Bu yerda: m - o’rtacha arifmetik qiymatning o’rtacha xatosi, σ - o’rtacha kvadratlar og’ishmasi, n - variantlar soni.