O’zbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi o’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati chirchiq-2020 yil

20-mavzu. Eshkak eshish sporti sport trenirovkasining tuzilishi, maqsad va vazifalari.

Sport trenirovkasi – bu eshkak eshish sportida yuqori sport natijalariga erishishga yo’naltirilgan pedagogik ixtisoslashtirilgan sport takomillashuvi jarayonidir.

Sport trenirovkasining maqsadi mazkur sportchi uchun mumkin bo’lgan eng yuqori tayyorgarlik darajasiga erishish hamda musobaqa faoliyatida yuqori natijalarni namoyish etishdan iboratdir.
Trenirovka jarayonida quyidagi asosiy vazifalar hal qilinadi:
1) eshkak eshish sportining texnika va taktikasi chuqur o’zlashtiriladi;
2) jismoniy qobiliyatlar rivojlanishining zarur darajasi ta`minlanadi;
3) shug’ullanuvchilar organizmining funksional imkoniyatlari kuchayadi va sog’ligi mustahkamlanadi;
4) trenirovka va musobaqalar vaqtida eshkak eshuvchi harakatlarining yuqori darajada jamlanishi va safarbar etilishini ta`minlovchi psixologik, ahloqiy-irodaviy sifatlar maqsadli ravishda tarbiyalanib boriladi;
5) trenirovka yuklamalariga organizm tizimlarini funksional imkoniyatlarini oshirishi ta`minlanadi;
6) sportchi tayyorgarligida musobaqa faoliyatini har tomonlama yuzaga chiqarish va kompleks takomillashtirish hal qilinadi;
7) trenirovka va musobaqa faoliyatini muvaffaqiyatli olib borish uchun zarur nazariy bilimlar hamda amaliy tajriba egallanadi.
Trenirovkani sanab o’tilgan vazifalarining barchasi parallel ravishda bajariladi. Har bir trenirovkaning asosiy vazifalari tayyorgarlikning davr va bosqichlari, eshkak eshuvchining mashqlanganlik darajasi, individual xususiyatlar, mahorati va shunga o’xshash qator boshqa omillarga qarab batafsil aniqlab olinadi.
Trenirovka vazifalarining har biri izchil tarzda, ya`ni sportchilarga qo’yiladigan va tobora ortib boradigan talablar sharoitida hal etiladi. Mazkur vazifalarni hal etish natijasida sportchi tayyorgarligining muvofiq darajasi ta`minlanadiki, bu uning yuqori natijalarga tayyorgarigini ko’rsatadi.
Eshkak eshish sporti trenirovkasining ayrim xususiyatlari mavjud:
♦ eshkak eshish sporti bo’yicha muayyan sportchining eng yuqori natijaga erishishga yo’naltirilganligi;
♦ trenirovka mashg’ulotlarining qat`iy chegaralanganligi va muntazamligi;
♦ ma`lum qonuniyatlarga muvofiq ko’p yillik rejalashtirish;
♦ trenirovka yuklamalarining izchil ravishda oshirib borilishi;
♦ sportchining yetarlicha mustaqilligi hamda trenirovka jarayoniga ijodiy yondashuvi sharoitida murabbiyning rahbarlik roli;
♦ sportchining butun hayot yo’liga faol ta`sir ko’rsatish (kun tartibi, shaxsiy hayotiga, kasb tanlashiga)
Trenirovka jarayonida faqat umumiy vazifalar emas, balki maxsus vazifalar ham echiladi. Umumiy vazifalar qatoriga ta’lim, tarbiyaviy va sport pedagogik vazifalar kiradi.
Har bir bosqichda vazifalar shug’ullanuvchilar sonidan va tayyorgarlik bosqichiga qo’yilgan vazifalardan kelib chiqqan holda davriy ko’rinishda bo’ladi.
Boshlang’ich bosqichda asosiy maqsad jismoniy sifatlarning kompleks rivojlanishi va eshkak eshish mashg’ulotlariga bo’lgan qiziqishni mustahkamlashga qaratiladi.
Boshlang’ich bosqichni asosiy vazifasi harakat doirasidagi bilim va ko’nikmalarni kengaytirish va eshkak eshish texnikasi elementlarini egallash, umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlikni hamda nazariy bilimlar darajasini oshirishdan iborat.
Sportchilar oldiga ikki yildan keyin boshqacha maqsad va vazifalar qo’yiladi.
Asosiy maqsad harakat doirasidagi bilim va ko’nikmalarni kengaytirish, eshkak eshuvchini suv, qayiq va eshkak bilan o’zaro harakatini samarasini oshirish.
Asosiy vazifa eshkak eshish texnikasi elementlarini takomillashtirish, maxsus jismoniy sifatlarni rivojlantirish, taktik tayyorgarlik, malakaviy va asosiy musobaqalarrda qatnashishga tayyorlanish, iqtidorli eshkak eshuvchilarni ajratish.
Yuqorida ko’rib chiqilgan vazifalar sport trenirovkasi umumiy ko’rinishini asosiy yo’nalishlarini aniqlaydi. Aniq vazifalar tayyorgarlik bo’limlariga bog’liq.
Shuning uchun sportchi tayyorgarligini hamma bosqichlarida irodaviy-ruhiy va psixik sifatlarni tarbiyalash muhim o’rin tutadi.