O’zbekiston respublikasi IIV akademiyasi

Jamiyatning siyosiy tizimi — davlat sifatida tashkil topgan jamiyatning muayyan siyosiy vazifalarni amalga oshiruvchi ijtimoiy muassasalari majmuidir. Demokratik siyosiy tizimda davlat, partiyalar, kasaba uyushmalari, diniy tashkilotlar, shuningdek, siyosiy maqsadlarni koʻzlovchi barcha tashkilot va harakatlarni oʻz ichiga oladi. Jamiyat siyosiy tizimining bosh bo’gʻini davlatdir. Davlat jamiyatning ijtimoiy muassasalari huquqlari va qonuniy manfaatlariga rioya etilishini taʼminlaydi, ularga ijtimoiy hayotda ishtirok etish uchun teng huquqiy imkoniyatlar yaratadi. Siyosiy tizim — davlat ichki tuzilishi jihatlarining oʻzaro aloqalari va taʼsirining eng muhim, doimiy xususiyatlarini ifodalovchi ijtimoiy-siyosiy munosabatlar tizimi ham boʻlib, siyosiy hokimiyatni, umuman davlat muassasalari tizimini va ularning asosiy tashkiliy shakllarini belgilab beradi. Siyosiy tizim har bir mamlakatning mavjud shart-sharoitlari bagʻrida shakllanadi, odatda, mamlakat konstitutsiyasida va boshqa qonun hujjatlarida mustahkamlab qoʻyiladi. Jamiyat demokratlasha borgan sari siyosiy tizimning xilma-xil koʻrinishlari oʻz faoliyatini namoyon eta boradi. Xalqning keng qatlami va turli yosh, kasb hamda soha vakillarining bu tizimda ishtirok etish imkoniyati kuchayadi.

Har qanday nodemokratik siyosiy tizimda xalq davlatni bevosita yoki bilvosita boshqarish huquqidan mahrum bo’ladi va boshqaruv to’laligicha siyosiy elita qo’lida to’planadi. Nodemokratik siyosiy tizimlar asosan harbiy kuchga tayanib hokimiyat boshqarilishini ko’rsatadi va bunday tizimlarda oshkoralik, xalq erkinligi va tenglik cheklangan bo’ladi. Shu jihatlariga ko’ra demokratik va nodemokratik siyosiy tizimlar bir-biridan tubdan farq qiladi.

Bu kurs ishining asosiy qismida har ikkala shakldai siyosiy tizimlarning elementlari batafsil o’rganilib, davlat hokimiyati qaysi tizimda olib borilishi samaliroq bo’lishi ko’rsatilib beriladi.

II. Asosiy qism.

1. Demokratik tizim va uning xususiyatlari.