O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа`limi vаzirligi



Download 0,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/100
Sana02.01.2022
Hajmi0,6 Mb.
#307813
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   100
Bog'liq
Jahon Adabiyoti Ma'ruzalar Matni

CHINGIZ AYTMATOV
Qirg`iz adabiyotini yangi pog`onaga olib chiqqan yozuvchi, jamota arbobi Chingiz
Aytmatov   1928-yilda   Sheker   qishlog`ida   tug`ilgan.   O`rta   maktabni   bitirgach,   qishloq
xo`jaligi   institutining   zootexnika   fakultetida   o`qiydi.   Uning   1952-yilda   kichik-kichik
hikoya va  povest, ocherklar yozishdan boshlangan.
«Yuzma-yuz»,  (1957),  «Jamila»  (1958),  «Birinchi  muallim»  (1960),  «Sarvqomat
dilbarim» «1961», «Bo`tako`z», «Somon yo`li («Momo yer»)» (1963) asarlari o`sha vaqt
nasrida olamshumul o`nglanish edi. Sho`ro davrida adib o`zining «Tog`lar va dashtlar
qissasi»   asari   uchun   davlatning   eng   oliy   mukofotiga   sazovor   bo`lgan   edi.     Chingiz
Aytmatov     1979-1980-yillar   orasida   «Asrga   tatigulik   kun»,   «Qiyomat»   asarlarini
kitobxonlarga   taqdim   etib,   unda   o`zining   og`ir   kechgan   bolalik   yillarini   jo   eta   oldi.
Ma'lumki,   adibning   otasi   To`raqul   Aytmatov   o`z   vaqtida   sho`ro   hukumatining   turli
idoraladida mas'ul lavozimlarda ishlagan. Qatag`onning 30-yillarida uni qamoqqa olishadi
va yo`q qilishadi. Odamlarni, hayotni g`oyat yaxshi bilgan va chin yurakdan sevgan adib
o`z   asrlarida   kishilar   uchun   juda   aziz,   juda   zarur   bo`lgan   tuyg`ularni,   holatlarini,
mavzularni qalamga oladi. Adib asarlarida oddiy mehnat kishilari-ishchilar, chorvadorlar,
dengizchilar, ziyolilarning obrazlarini chizadi.   Lekin jamiyat faqat shulardangina iborat
emas.  Atrofimizda   oddiy   temiryo`lchi   bilan   birga   tekinxo`rlar,   o`z   mehnati   bilan   kun
kechiradigan dehqon, yuk tashuvchi, kosib, sut sog`uvchi, paxtakor, oshpaz, nonvoy bilan
yonma-yon   kasb-korining   tayini   bo`lmagan   fosiq,   aroqxo`r,   tovlamachi,   firibgar,
muttahamlar ham yetarlicha topiladi. Bundan ko`z yumib bo`lmaydi. Ularning o`z nuqtai
nazari,   a'mollari,     o`z   e'tiqodlari,   o`z   manfaatlari   bor.  U   qanday   din,   mazhab,   siyosiy
ijtimoiy   guruh   yoki   partiyalarga   mansubligidan   qat'iy   nazar,   shafqatli   va   shafqatsiz
diyonatli   va   diyonatsiz,   insofli   va   insofsiz,   oliyjanob   va   qabih,   samimiy   va   manfur
odamlarni ko`radi.
«Asrga tatigulik kun» romanida voqealar asosan Sario`zak cho`lida, Bo`ronli temir
yo`l bekatida bo`lib o`tadi. Gap butun ongli hayotini bekatda oddiy temiryo`lchi bo`lib
yashagan   Kazangapni   vafotidan   so`ng   dafn   etish   taraddudlari   tasviri   bilan   boshlanib,
romanning nihoyasida sarosim musibat bilan tugaydi. 
«Qiyomat»   da   Akbara   bilan   Toshchaynar   romanining   deyarli   barcha   syujet
chiziqlarini bir-biriga bog`langan asosiy qoplovchi syujet-vosita bo`lsa, «Asrga tatigulik
kun» da  Qoranor mazkur vazifani bajaradi.
Shirali, favqulodda o`ziga xos maroqli va jozibador usul-uslub: o`tmish manzaralari, xalq
donishmandligi, hikmatlar bilan omuxta qilingan real voqelik lavhalari, o`zicha olganda
aqlni   lol   qilishdan   yiroq   bo`lgan   odmi-jo`n   turmush   tarzining   tafsilotlari   bilan
«to`ldirilgan»,   «bezatilgan»,   «tasdiqlangan»   rivoyatlar   muallifining   hikoya   qilish
samimiyatini   ta'minlaydi.   Romanda   har   xil   tiplar,   turli-tuman   xarakatlar   yaratilgan.
Kazangap-oqil, Edigey-sobit, Nayman ona- buyuk jabrdiyda, Oyzoda-mushtipar, Sobitjon-
vaysaqi,   leytenant   Tansiqboev-g`irt   to`pori.   Har   bir   personajning   o`z   xulq-atvori,   o`z
e'tiqodi va falsafasi, o`z manfaati va ichki dunyosi tabiiy ishonarli tarzda ochib berilgan.
«Qiyomat» romanida Akbara bilan Toshchaynar, Iisus Xristos, Avdiy Kallistratov, Guram
Jo`xadze,   Bo`ston   O`rkunchiev,   Bolgariya   xor   kapellasi   bilan   bog`liq   voqea   va
manzaralarning har biri alohida roman, qissa va hikoyalarga arzigulik syujet bo`la oladi.
Chingiz  Aytmatovning   ijodi-yangicha  tafakkur  tarzining  samarasi  o`laroq,  o`ziga
nisbatan ongli munosabat, idrok, saviya va  yuksak madaniyat sohibi bo`lishni talab etadi.
Uning asarlariga eskicha andoza yo sxema bilan yondashib bo`lmaydi.
31


Aim.uz
Chingiz   aytmatov   o`zbek   xalqiga   juda   ko`ngli   yaqin   yozuvchi.   U   qo`li   qadoq
xalqimizning taqdir va qismatiga munosabatdosh, uning baxtiga sarafroz, tashvishlariga
teng sherik, musibatiga qayg`udosh. O`zini o`zbekka o`zbekning o`z farzandiday yaqin
oladi.

Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish