O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа`limi vаzirligi

TO`XTAG`UL SOTILG`ANOV (1864-1933)
Qirg`iz xalqining ulug` oqini va bastakori To`xtag`ul Sotilg`an o`g`li 1864-yilda
tug`ilgan. Yoshligidan qubiz chertib, xalq qo`shiq va dostonlarini aytib yurgan To`xtag`ul
sekin – asta original asarlar yaratib, kuylashga kirishdi. «Qizlarga», «Alimxon», «Eshon
xalfa», «Qashshoq» kabi asarlarida ijtimoiy hayotning muammolarini keskin tanqid ostiga
oldi.   Rus istilochilari omonidan Sibirga surgun qilindi. Olti yildan so`ng Krugo-Bayqol
temir yo`l qurilishiga yuboriladi. 1910-yilda u yurtiga qaytgach yana qamoqqa olinadi.
Shunda yurtdoshlari uni kafillikka olishadi. O`z boshidan kechirgan azob-uqubatlarni shoir
«Tutqunning jiri», «Quvg`indi», «Eshmabet bilan uchrashuv» asarlarida ishonarli tarzda
tasvirlaydi.   To`xtag`ul   Sotilg`   1933-yilda   vafot   etadi.   O`zbek   kitobxonlari   shoirning
«Sog`inib keldim» she'riy to`plamidan 1964-yilda bahramand bo`lishdi.
Yetim-yesir, holsizni,
Savalading, besh to`ng`iz.
Odam o`rnida yo`qsulni,
Sanamading, besh to`ng`iz.
Yeb-ichishdan boshqani, 
Tan olmading, besh to`ng`iz.
Bu satrlar shoirning «Besh qobon» asaridan bo`lib, unda Ahmad, Diqon, Otaxon,
Risqulibek kabi boylar tanqidi bahonasida yurtning qonini ichayotgan istilochilarning asl
basharasi tasvirlangan.
O`nta otga tushunrding,
O`razali qarini.
Yurt haqin yeb o`tkazding,
Umringning yarmini.
Ko`rolmading kambag`al,
Yaxshi ot minganin.
Ahmad, Diqon, Otaxon,
Go`rkovliging bul sening.
Tentiratding sen, talab,
Bo`ramboyning Sarisin,
Kunda yulding ayblab,
Yurt topganin barisin.
30

---

Aim.uz