O‘zbekiston Respublikasi Хalq ta’limi vazirligi tasdiqlagan тoshkenт 2005

Kimyoviy xossalari. Odatdagi haroratda alyuminiy havoda o‘zgarmaydi, chunki u havoda tezda oksidlanadi va uni yupqa, mustahkam oksid pardasi suv va boshqa oksidlanish holatidan himoya qilib turadi:
4Al  3O₂  2Al₂O₃
Agar oksid pardasi olib tashlansa, alyuminiy suv bilan oson reaksiyaga kirishadi, vodorod ajratib chiqaradi:
2Al  6H₂O  2Al(OH)₃  3H₂
Alyuminiy qizdirilgan holda xlorid va suyultirilgan sulfat kislotasi bilan oson ta’sirlashib, vodorod ajratib chiqaradi:
2Al  6HCl  2AlCl₃  3H₂

2Al  3H₂SO₄  Al₂(SO₄)₃  3H₂

Konsentrlangan nitrat kislota bilan odatdagi haroratda ta’sirlashmaydi. Shuning uchun, konsentrlangan nitrat kislotasini alyuminiy idishlarda saqlanadi.

Alyuminiy ishqorlarning suvli eritmalari bilan oson ta’sirlashib, vodorod ajratib chiqaradi:

2Al  2NaOH  6H₂O  2Na[Al(OH)₄]  3H₂

(natriy tetragidroksoalyuminat)

Alyuminiy qizdirilganda galogenlar, fosfor, oltingugurt, azot, uglerod bilan reaksiyaga kirishadi:
2Al  N₂  2AlN alyuminiy nitrid

Al  P  AlP alyuminiy fosfid

2Al  3S  Al₂S₃ alyuminiy sulfid

4Al  3C  Al₄C₃ alyuminiy karbid

2Al  3Cl₂  2AlCl₃ alyuminiy xlorid
Alyuminiy ko‘pchilik metallarning oksidalari bilan ham ta’sirlashadi. Agar alyuminiy va temir (II, III) oksidlarini aralashtirib, cho‘g‘lanib turgan sim tekkizilsa, juda shiddatli ekzotermik reaksiya sodir bo‘ladi:
8Al  3Fe₃O₄  4Al₂O₃  9Fe  3300 kJ
Reaksiya natijasida aralashma 3500°C gacha qizib ketadi. Reaksiya mahsulotlari bo‘lgan alyuminiy oksidi va temir suyuqlangan holda bo‘ladi.

Alyuminiy bilan temir kuyundisining aralashmasi termit deb ataladi va ba’zi hollarda metallarni payvandlashda ishlatiladi.

•