O‘zbekiston Respublikasi Хalq ta’limi vazirligi tasdiqlagan тoshkenт 2005

29-DARS. Alyuminiy
Darsning maqsadi: O‘quvchilarga alyuminiyning Davriy sistemadagi o‘rni, atom tuzilishi, tabiatda tarqalishi va olinishi, fizik va kimyoviy xossalari, ishlatilishi haqida ilmiy tushunchalar berish.
Darsning rejasi:

1. 
   Davriy sistemadagi o‘rni
   
2. 
   Atom tuzilishi
   
3. 
   Тabiatda tarqalishi
   
4. 
   Olinishi
   

Yer qobig‘ida 8,8% alyuminiy bo‘ladi. U asosan birikmalar tarzida uchraydi. Birikmalarining asosiy tarkibi Al₂O₃ dir.

Korund minerali (Al₂O₃) tarkibida har-hil qo‘shimchalar tutib sanfir (ko‘k rangli) va yoqut (qizil rangli) kristallari qimmatbaho toshlar ko‘rinishida ham uchraydi.

Mineralning nomi	Kimyoviy formulasi
Kaolinit	Al2O32SiO22H2O
Korund	Al2O3
Dala shpati	K2OAl2O36SiO2
Boksit	Al2O3nH2O
Ortoklaz	K2OAl2O36SiO2
Nefelin	Na2OAl2O32SiO2

Olinishi. Alyuminiyni 1825 yilda Daniyalik olim H.Ersted sof holda ajratib olgan. Sanoatda alyuminiy olish uchun gilni yoki boksitni kriolit (AlF₃3NaF)da eritilib, suyuqlanma elektroliz qilib olinadi.
Uyga vazifa:

Darslikdagi …§ ni o‘qish va savol va mashqlarni bajarish.

30-DARS. Alyuminiyning xossalari
Darsning maqsadi: O‘quvchilarga akyuminiyning xossalari va alyuminiyning eng muhim birikmalari haqida BKM lar berish.
Darsning rejasi:

1. 
   Fizikaviy xossalari.
   
2. 
   Kimyoviy xossalari.
   
3. 
   Alyuminiyning eng muhim birikmalari.
   
4. 
   Amfoterlar.
   
5. 
   Ishlatilishi.
   

Fizik xossalari. Alyuminiy-kumushsimon oq rangli, qattiq metall. Alyuminiy yaxshi bolg‘alanadi, undan sim tortish oson, issiqlik va elektr tokini yaxshi o‘tkazadi. Suyuqlanish harorati 660,5°C, zichligi 2698 kgm³, izotop soni 11 (2231);

Alyuminiy va uning birikmalarining ishlatilishi.