O‘zbekiston Respublikasi Хalq ta’limi vazirligi tasdiqlagan тoshkenт 2005

Darsning rejasi.

1. 
   Etandiol va propantriol misolida ko‘p atomli spirtlarni:
   

1. 
   Тuzilishi
   
2. 
   Fizikaviy xossalari
   
3. 
   Kimyoviy xossalari
   
4. 
   Olinishi
   
5. 
   Ishlatilishi.
   

2. 
   Aromatik uglevodorodlarni gidroksihosilalari-fenollar haqida tushuncha.
   
3. 
   Fenol misolida:
   

1. 
   Molekulasining tuzilishi
   
2. 
   Fizik xossalari
   
3. 
   Kimyoviy xossalari
   
4. 
   Olinishi
   
5. 
   Ishlatilishi
   

4. 
   Ko‘p atomli spirtlar va fenollarning o‘ziga xos reaksiyalari va sabablari.
   

Тuzilishi va fizik xossalari. Ko‘p atomli spirtlar gomologik qatorining dastlabki vakillari etilenglikol (ikki atomli) va glitserin (uch atomli) bo‘lib, ularda va boshqa ko‘p atomli spirtlarda gidroksigruppa turli uglerod atomlarida joylashadi, bitta uglerod atomida birdaniga ikkita gidroksigruppa bo‘lmaydi, chunki bunday birikma nihoyatda beqaror modda bo‘ladi (faqat suvli eritmasida mavjud bo‘luvchi karbonat kislota bilan solishtiring).
Etilenglikol va glitserin–rangsiz, siropsimon suyuqlik, shirin ta’mga ega, suvda yaxshi eriydi. Etilenglikol zaharli, glitserin gigroskopik, zaharli emas, organizm tomonidan yengil o‘zlashtiriladi.

propantriol

(glitserin)


Kimyoviy xossalari. Gidroksigruppa tutganligi uchun ko‘p atomli spirtlarning xossalari bir atomli spirtlarnikiga o‘xshash bo‘ladi:

O
rganik va mineral kislotalar bilan reaksiyaga kirishib, murakkab efirlar hosil qiladi:

Nitroglitserin–og‘ir moysimon suyuqlik, yengil silkinish ta’sirida, qizdirilganda portlaydi. Тibbiyotda va dinamit tayyorlashda ishlatiladi. Glitserinning karbon kislotalar bilan ta’sirlashuvidan murakkab efirlar hosil bo‘ladi.

Mis alkogolyatlari yorqin–moviy rangga ega bo‘ladi. Ko‘p atomli spirtlarning mis (II)–gidroksidi bilan ta’sirlashuvi ularga sifat reaksiyasi bo‘lib hizmat qiladi.