O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа’limi vаzirligi аbdullа qоdiriy nоmidаgi jizzах dаvlаt

O’ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI ХАLQ TА’LIMI VАZIRLIGI
АBDULLА QОDIRIY NОMIDАGI JIZZАХ DАVLАT
PЕDАGОGIKА INSTITUTI

TARIX FAKULTETI
MILLIY G’OYA, MA’NAVIYAT ASOSLARI VA
HUQUQ TA’LIMI yo’nalishi
305-guruh talabasi ARZILLAYEV ISMOILning
Xalqaro savdoning mazmuni, tuzilishi va xususiyatlari

mаvzusidа bаjаrilgаn

MUSTAQIL ISHI

Mavzu: Xalqaro savdoning mazmuni, tuzilishi va xususiyatlari

Reja:
Kirish
1. Xalqaro savdoning mazmuni, tuzilishi va xususiyatlari
2. Tahlil
3. Economy english
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

KIRISH
Xalqaro savdo — bu turli davlat-milliy xoʻjaliklari oʻrtasidagi tovar va xizmatlarning ayirboshlash jarayonidir. Xalqaro savdo qadimdan mavjud boʻlsada, faqat XIX asrga kelib, yaʼni deyarli barcha rivojlangan mamlakatlar xalqaro savdo aloqalarida ishtirok eta boshlashi bilan jahon bozori shakliga kirdi. Xalqaro savdo tashqi savdo aylanmasi, eksport va import, savdo balansi kabi koʻrsatkichlar bilan tavsiflanadi. Xalqaro savdo va hamkorlik ko’pchilik mamlakatlarga yuqori foyda ko’rishiga asos bo’lib kelmoqda, masalan bugungi kunda rivojlanayotgan mamlakatlar rivojlangan mamlakatlarga va o’tish iqtisodiyoti mamlakatlariga har xil turdagi tovar va xizmatlar eksport qilmoqda. Bugungi kunda rivojlanayotgan mamlakatlar ichidan Xitoy va Hindiston asosan xalqaro savdoda ulushi keskin oshib borayotgan mamlakatlardan hisoblanadi. Xalqaro savdoning yana bir afzallik tomoni shundaki, ko’plab mamlakatlardagi kambag’allik muammosini qisqartirishga yuqori ahamiyat kasb etayotganidir. Hindistonda 60-70-yillarda kambag’allik atigi 1% ga ham qisqarmagan, ma’lum vaqtlardan so’ng globalizatsiya va integratsiya yordamida ishlab chiqarish xizmat ko’rsatish ta’lim va boshqa barcha soxalarda o’sish kuzatiladi. Xalqaro hamkorlikning kuchayishi natijasida yaxshiroq ta’lim va sog’lik tizimini yo’lga qo’yish imkoni paydo bo’ladi. Bugungi kunda xalqaro savdo aloqalar tobora chuqurlashib bormoqda, ayniqsa bu borada rivojanayotgan mamlakatlarning ulushi oshib bormoqda. Xalqaro savdo 2014-yilda 4.7% ga o’sishi bashorat qilinmoqda, o’tgan ikki yillik 2.2% dan yaxshiroq va buning orqasida rivojlangan mamlakatlar turibti. Bizga ma’lumki tashqi savdo o’sishi bilan jahon iqtisodi ham rivojlanadi. Garchi 2014-yilga qilingan reja 4.7% , o’tgan yilga nisbatan ikki barobar bo’lsa ham bu ko’rsatkich 20-yillik o’rtacha ko’rsatkichdan pastda yani 5.3 foiz o’shish sur’atidan ushbu sekin o’sishga asosiy sabablardan biri bu rivojlangan mamlakatlarning birgalikdagi importga bo’lgan talabining o’shishidir, bu o’sish 2.1 foizni tashkil qildi. Eksport jihatdan qaraganda rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar ikkalasi ham faqat kichikroq hajmda ijobiy o’sishga erishadi (rivojlangan mamlakatlar 1.5% va rivojlanayotgan mamlakatlar 3.3 % mos ravishda). 2013-yilda, dollar qiymatidagi tovarlar eksporti 2.8% ga o’sdi va 18.8 trln dollarni tashkil qildi. Bu davrda savdo xizmatlari eksporti 5.5% ga o’sdi va bu 4.6 trln dollarni tashkil qildi. Ekspertlarning xulosalariga ko’ra jahonYaIM 3% ga bozor almashinuv bahosi bilan hisoblaganda va bu 2015-yilda 3.1%ni tashkil qilishi rejalashtirilmoqda. Xalqaro savdo trendlari. Bugungi kunda transport va axborot kommunikatsiya almashinuvi narxida sezilarli pasayish kuzatildi, xalqaro savdo sistemasida geosiyosat hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. So’nggi 30-yil mobaynida tovarlar va savdo xizmatlari yiliga o’rtacha 7% ga o’sdi va mos ravishda o’zinig eng yuqori nuqtalari 18 trln dollar va 4 trln dollarga yetdi.1980 va 2011- yillarda rivojlanayotgan mamlakatlar dunyo eksport-importi ulushida sezilarli o’sish kuzatildi. Dunyo eksportidagi ulushi 34% dan 47% ga yetdi. Dunyo importidagi ulushi esa 29% dan 42% ga o’sdi, ushbu o’sish ko’rsatkichlarida Osiyo mamlakatlari o’suvchi rolni o’ynamoqda. So’nggi bir necha o’n yillikda jahon savdosi sal kam ikki barobarga o’sdi, xuddi jahon ishlab chiqarish tezligi kabi va bu bildiradiki, xalqaro taklif zanjiri darajasi oshib bormoqda va qo’shilgan qiymat juda muhim ahamiyat kasb etmoqda.