O’zbekiston respublikasi farg’ona davlat universiteti “fizika-texnika” fakulteti “fizika” kafedrasi

Simlar nazariyasidagi supersimmetriya 
Supersimmetriya torlar nazariyasining ajralmas qismi, hamma narsaning mumkin bo'lgan nazariyasi. Ip nazariyasining ikki turi mavjud: supersimmetrik torlar nazariyasi yoki o'ta simmetrik nazariyalar va supersimmetrik bo'lmagan simlar nazariyasi. Superstring nazariyasi ta'rifiga ko'ra, supersimmetriya super simmetriya nazariyasida qandaydir darajada talab qilinadi. Biroq, hatto supersimmetrik bo'lmagan simmetriya nazariyasida ham, nazariyada hech qanday jismoniy takionlar paydo bo'lmasligini ta'minlash uchun noto'g'ri chiziqli supersimmetriya deb ataladigan supersimmetriya turi talab qilinadi. Supersimmetriyaga ega boʻlmagan har qanday tor nazariyalari, masalan, bozonik simlar nazariyasi heterotik tor nazariyalari taxionga ega bo'ladi va shuning uchun fazo - vakuumning o'zi beqaror bo'ladi va odatda pastroq fazo-vaqt o'lchamida taxionsiz simlar nazariyasiga aylanadi. Bizning koinotimizda supersimmetriya yoki noto'g'ri chiziqli supersimmetriya mavjudligi haqida hech qanday eksperimental dalil yo'q va ko'plab fiziklar LHCda supersimmetriya aniqlanmaganligi sababli supersimmetriya va simlar nazariyasidan butunlay o'tishgan. 
Zarrachalar fizikasida standart modelning supersimmetrik kengaytmasi ochilmagan zarralar fizikasi uchun mumkin bo'lgan nomzod bo'lib, ba'zi fiziklar tomonidan to'g'ri tasdiqlansa, zarralar fizikasidagi ko'plab dolzarb muammolarning nafis yechimi sifatida ko'riladi, bu esa hozirgi nazariyalarga ishonilgan turli sohalarni hal qilishi mumkin. to'liq emas va hozirgi nazariyalarning cheklovlari yaxshi o'rnatilgan. Xususan, standart modelning supersimmetrik kengaytmasi, Minimal supersimmetrik standart modeli(MSSM) nazariy zarrachalar fizikasida mashhur bo'ldi, chunki Minimal supersimmetrik standart model standart modelning eng oddiy supersimmetrik kengaytmasi bo'lib, barcha tartiblarning kvadratik tabaqalanishlari bezovtalanishda bekor qilinishini kafolatlash orqali Standart Model doirasidagi asosiy ierarxiya muammolarini hal qila oladi. Agar standart modelning supersimmetrik kengaytmasi to'g'ri bo'lsa, mavjud elementar zarralarning super hamkorlari yangi va ochilmagan zarralar bo'ladi va supersimmetriya o'z-o'zidan buzilishi kutiladi.


YAKUNIY XULOSA
Yadro fizikasi fani atom yadrosining tuzilishi, xususiyati va unda yuz beradigan jarayonlar haqidagi fandir. Yadro fizikasining rivojlanishi va uning yutuqlarini turli sohalarga qo‘llash natijasida yangi fan - amaliy yadro fizikasi paydo bo‘ldi. Amaliy yadro fizikasi yadro fizikasining yutuqlarini amalda, ya’ni fan va texnikada, tibbiyotda, sanoatning turli sohalarida qo‘llashdan iborat. Amaliy yadro fizikaning asosiy mohiyati shundaki, yadro fizikasining yutuqlari asosida modda, atrof-muhit obyektlari, texnologik jarayonlarning turli xususiyatlarini nazorat va tadqiq qilish uchun yadro-fizikaviy metodlar, asbob va uskunalar ishlab chiqish, yaratish va qo`llashdan iborat. Hozirgi kunda ushbu fan jadal rivojlanib borayotgan amaliy fanlardan biridir. U bir necha yo‘nalishlarga bo‘linib ketadi. Shularning ichida eng muhimlari aktivatsion tahlil, dozimetriya, nurlanishlaming moddalar bilan o‘zaro ta’siri, yadro energetikasi, yadro tibbiyoti va yadro ekologiyalari hisoblanadi. Bu yo‘nalishlardan tashqari mazkur fan asosida yangi yo‘nalish - yadro texnologiyalari deb nomlangan yo‘nalish ham vujudga keldi. Asosiy maqsadimiz kvark-glyuon plazma, pratonlarlarning yemirilishi, Higs bozoni va supersimmetniya haqida nazariy va amaliy bilimlar egallashdan iborat edi.