O’zbekiston respublikasi farg’ona davlat universiteti “fizika-texnika” fakulteti “fizika” kafedrasi

Ahamiyati
Xiggs maydoni va uning xususiyatlarining dalillari ko'p sabablarga ko'ra juda muhim edi. Xiggs bozonining ahamiyati, asosan, mavjud bilimlar va eksperimental texnologiyalar yordamida butun Xiggs maydoni nazariyasini tasdiqlash va o'rganish usuli sifatida tekshirilishi mumkin. Aksincha, Xiggs maydoni va bozonning mavjud emasligini isbotlash ham muhim boʻlar edi.
Zarrachalar fizikasi va standart modelni tasdiqlash. Xiggs bozoni standart modelni massa hosil qilish mexanizmi orqali tasdiqlaydi. Uning xususiyatlarining aniqroq o'lchovlari amalga oshirilganligi sababli, yanada rivojlangan kengaytmalar taklif qilinishi yoki chiqarib tashlanishi mumkin. . Agar Xiggs maydoni kashf qilinmaganida, standart modelni o'zgartirish yoki almashtirish kerak bo'lar edi.
Shu bilan bog'liq holda, fiziklar orasida odatda standart modeldan tashqari "yangi" fizika bo'lishi mumkin degan ishonch mavjud va standart model bir nuqtada kengaytiriladi yoki almashtiriladi. Xiggs kashfiyoti, shuningdek, LHCda sodir bo'lgan ko'plab o'lchangan to'qnashuvlar fiziklarga standart model muvaffaqiyatsizlikka uchraganiga oid har qanday dalillarni izlash uchun nozik vositani taqdim etadi va tadqiqotchilarni kelajakdagi nazariy o'zgarishlarga yo'naltirish uchun muhim dalillarni taqdim etishi mumkin.


2.3 Supersimmetriya
Elektr zaif o'zaro ta'sirning simmetriyasini buzish 
Juda yuqori harorat ostida elektr zaif simmetriyaning buzilishi elektrozaif o'zaro ta'sirning qisman qisqa masofali kuchsiz kuch sifatida namoyon bo'lishiga olib keladi, bu esa massiv o'lchovli bozonlar tomonidan olib o'tiladi. Koinot tarixida elektr zaif simmetriya buzilishi koinot haroratda bo'lgan Katta portlashdan keyin taxminan 1 pikosekundda (10 -12 s) sodir bo'lgan deb ishoniladi. 159,5 ± 1,5 GeV. Ushbu simmetriya buzilishi atomlar va boshqa tuzilmalarning shakllanishi, shuningdek, bizning Quyosh kabi yulduzlardagi yadro reaktsiyalari uchun talab qilinadi. Ushbu simmetriya buzilishi uchun Higgs maydoni javobgardir.
Supersimmetrik nazariyada kuch tenglamalari va materiya tenglamalari bir xil. Nazariy va matematik fizikada bu xususiyatga ega har qanday nazariya supersimmetriya ( SUSY ) tamoyiliga ega. O'nlab supersimmetrik nazariyalar mavjud. Supersimmetriya zarrachalarning ikkita asosiy sinfi oʻrtasidagi fazo-vaqt simmetriyasidir : butun sonli spinga ega boʻlgan va Bose-Eynshteyn statistikasiga amal qiluvchi bozonlar va yarim butun qiymatli spinga ega boʻlgan va Fermi - Dirak statistikasiga amal qiluvchi fermionlar. Supersimmetriyada bir sinfning har bir zarrasi ikkinchisida o'zining super hamkori deb nomlanuvchi bog'langan zarrachaga ega bo'ladi, uning spini yarim butun son bilan farqlanadi. Misol uchun, agar elektron supersimmetrik nazariyada mavjud bo'lsa, u holda elektronning bozonik sherigi bo'lgan " elektron " (superpartner elektron) deb ataladigan zarracha bo'ladi. Eng oddiy supersimmetriya nazariyalarida, mukammal " buzilmagan " supersimmetriyaga ega bo'lgan holda, har bir juft super hamkor spindan tashqari bir xil massa va ichki kvant sonlarini ham bo'lishadi. Murakkab supersimmetriya nazariyalari o'z- o'zidan buzilgan simmetriyaga ega bo'lib, super hamkorlarga massa jihatidan farq qilish imkonini beradi.

11-rasm. Supersimmetriya
Mezonlar va barionlar bilan bog'liq supersimmetriya birinchi marta adronik fizika kontekstida Xironari Miyazava tomonidan 1966-yilda taklif qilingan. Bu supersimmetriya fazo-vaqtni o'z ichiga olmagan, ya'ni ichki simmetriyaga taalluqli va yomon buzilgan. O'sha paytda Miyazava ijodiga umuman e'tibor berilmagan.
Zarrachalar fizikasida standart modelning birinchi real supersimmetrik versiyasi 1977-yilda Per Fayet tomonidan taklif qilingan va qisqacha Minimal Supersimmetrik Standart Model yoki MSSM sifatida tanilgan. Boshqa narsalar qatori, ierarxiya muammosini hal qilish taklif qilindi .