O‘zbekiston respublikasi fanlar akademiyasi

4. Тасвирдаги қўлёзма объектларини сегментация қилиш алгоритми 
Бу босқичда тасвирдаги матн таҳлил қилиш учун қулай бўлган таркибий 
қисмларга бўлинади (ёки сегментация қилинади). Ушбу босқичдаги энг табиий 
ҳаракатлар бўлиб матнни алоҳида сатрларга бўлиш ва бу сатрни сўзларга бўлиш 
ҳисобланади. 
Қўлёзма матни сатрлари ва сўзларини ажратиб олишнинг таклиф 
қилинаётган алгоритми қуйидаги босқичлардан ташкил топади. 
1-босқич. Бу босқичда кулранг градацияларидаги берилган тасвир 
морфологик шакл алмаштиришлар ва локал бўсаға ёрдамида бинар тасвирга 
айлантирилади [24] ва у қуйидаги қадамлардан ташкил топади. 
1-қадам. Берилган тасвир 
I
mn
S
маска ёрдамида текисланади: 
 







2
/
2
/
2
/
2
/
)
,
(
)
,
(
1
)
,
(
'
m
m
i
n
n
j
mn
j
i
S
j
y
i
x
I
mn
y
x
I
, 
бу ерда 
3

m
, 
3

n
. 
2-қадам. Олинган тасвирга очиш ва ёпиш морфологик операторлари 
қўлланилади: 
mn
mn
S
S
y
x
I
y
x
I



)
)
,
(
(
)
,
(
1
, 
mn
mn
S
S
y
x
I
y
x
I



)
)
,
(
(
)
,
(
2
, 

---

76 
бу ерда 
1

m
, 
20

n
. 
3-қадам. Аввалги қадамда олинган тасвирлар фарқи ҳисобланади: 
)
,
(
)
,
(
)
,
(
2
1
y
x
I
y
x
I
y
x
I
dif


. 
4-қадам. 
dif
I
тасвирга ёпиш морфологик оператори яна бир бор 
қўлланилади: 
mn
mn
dif
c
S
S
y
x
I
y
x
I



)
)
,
(
(
)
,
(
, 
бу ерда 
5

m
, 
5

n
. 
5-қадам. 
c
I  тасвир қуйидаги формула бўйича бинар тасвирга ўтказилади: 





холда
акс
,
0
)
,
(
агар
,
1
)
,
(
бўлса
T
y
x
I
y
x
B
, 
бу ерда 
T
– локал бўсаға. 
2-босқич. Бу босқичда қуйидаги формула бўйича бинар тасвирнинг 
горизонтал проекцияси ҳисобланади: 



N
j
j
i
B
i
P
1
)
,
(
)
(
,
M
i
,...,
1

. 
Сатрларга номзодлар сифатида тасвир проекцияси энг юқори қийматларга 
эришадиган горизонтал бўйича ўқлар қабул қилинади. 
3-босқич. Сатрларга ажратиш чизиқларини ажратиб олиш учун қуйидаги 
формула бўйича проекцияда бўсаға ҳисобланади: 



M
j
i
P
M
1
)
(
1

ва сатрлар ажратиб олинади: 





холда.
акс
,
0
бўлса;
)
(
агар
,
1
)
(

i
P
i
L
. 
4-босқич. Ҳар бир олинган сатрда сўзларни сегментация қилиш учун 2-
босқичдаги ҳаракатларга ўхшаш тарзда вертикал проекциялар ҳисобланади ва бу 
проекцияни таҳлил қилиш асосида сўзлар ажратиб олинади. 
5. Тасвирдаги қўзёзма объектларини ингичкалаштириш алгоритми 
Скелетланган тасвирда олинадиган маълумотларнинг муҳимлиги туфайли 
ушбу алгоритмни шартли равишда ҳалақитларни бартараф қилиш кўринишидаги 
дастлабки ишлов бериш ва бевосита сегментация қилиш босқичларига ажратиб 
оламиз. 
Алгоритмни баён қилишнинг қулай бўлиши учун бинар тасвирдаги фон 
элементларини 0 билан, қўлёзма объектларини характерловчи эгри чизиқлар 
элементларини эса 1 билан белгилаб оламиз. 
Ҳалақитларни 
бартараф 
қилиш. 
Скелетизация 
процедурасини 
“шокилалар” ва “фон” ҳосил қилувчи кичик алоҳида нуқталар гуруҳи 
кўринишидаги ҳалақитларни бартараф қилиш усули сифатида қараш мумкин 
бўлган охирги нуқталарни ўчириш процедураси билан бирга бажариш мақсадга 
мувофиқдир. “Шокилалар” кўринишидаги ҳалақитлар берилган тасвирда мавжуд 
бўлиши ёки айрим процедураларни, масалан, скелетизация процедурасини 
бажаришда пайдо бўлиши мумкин. Ишончлиликни ошириш ва сифат, скелетни 
яхшилаш учун ингичкалаштиришнинг ҳар бир циклидан аввал тасвирга тузатиш 
киритиш циклини қўллаш мақсадга мувофиқдир. Тузатиш киритиш цикли 
ингичкалаштиришга ўхшашдир ва қуйидаги тўртта босқичдан ташкил топади: 
шокилаларни ва фонни юқоридан, чапдан, пастдан ва ўнгдан ўчириш. 

---

77 
Шокилалар ва охирги нуқталарни ўчириш процедурасининг ўзига хос 
хусусияти шундан иборатки, скелетизация процедурасидан фарқ қилган ҳолда у 
юқори, чапки қуйи ва ўнгги охирги нуқталарниг бир вақтда ўчирилишига йўл 
қўяди ва ҳар бир элемент устида умумий шакл алмаштиришни бажариш билан 
тасвирни бир марталик кўришга келтирилади. 
Скелетизация ва нуқталарни ўчириш процедуралари чизиқларнинг ичи 
бўшлиқ бўлган ҳолларда фойдали маълумотларнинг бузилишига олиб келиши 
мумкин. Шунинг учун ҳам бўшлиқларни тўлдириш жараёнини скелетизация ва 
шокилаларни ўчиришдан аввал қўллаш мақсадга мувофиқдир. 
Скелетизация. Скелетизация процедураси аввал энг четки чап, кейин эса 
энг четки паст ва ўнг элементларни ўчириш йўли билан берилган тасвирни янги 
объектга кетма-кет шакл алмаштиришдан ташкил топади:
)
(
6
2
2
5
6
3
0
4
x
x
x
x
x
x
x
x
g
л









, 
)
(
0
4
7
0
5
2
6
x
x
x
x
x
x
x
g
н








, 
)
(
2
6
6
1
2
7
4
0
x
x
x
x
x
x
x
x
g
п









. 
Бу цикл маълум бир циклда 
п
н
л
g
g
g
,
,
лардан бирортаси ҳам бирга 
айланмайдиган бўлмагунича такрорланади.