O`zbekiston respublikasi davlat soliq qo`mitasi soliq akademiyasi

USTUNDAGI JAMI

I₃q
I₄ q
«Debitorlar hisobvaraqlari: tijorat»



«To`lanadigan hisobvaraqlar: tijorat»

«Debitorlar hisobvaraqlari: tijorat»

«Jami aylanma mablag`lar»

1

1
O`zaro bog`liq korxonalar tomonidan tashkilot ustidan nazorat darajasini aniqlash uchun (masalan rekombinatsiyalangan mulkning mavjudligi haqidagi gepotezani tekshirishda) I ⁱ xilidagi indeksni (suratda – «To`lanadigan hisobvaraqlar») I<sub>3</sub> debitorlik qarzdorligi indeksi va I<sub>4</sub> koeffitsiyenti bilan muvofiqlashtirish zarur. Agar I <sup>i</sup> indeksining miqdori o`zaro bog`liq korxonalarning imtiyozli holati haqida tasavvur qilish imkonini bersa, u holda I<sub>3</sub> va I<sub>4</sub> indekslari korxonaning o`zaro bog`liq korxonalar ustidan nazorat darajasini va o`zaro bog`liq korxonalarning korxona ustidan nazorat darajasini aniqlaydi. Ushbu indekslarning qo`llanilishi M1 pul agregatining real tovar massasiga mos kelmasligining oqibati⁸ sifatidagi to`lamasliklar va korxonalar o`rtasidagi tovar kreditining shakli sifatidagi to`lamasliklar o`rtasida chegara o`tkazish imkonini beradi.

«Taqsimlanmagan foyda»

I₅ q ;
«Jami xususiy sarmoya» («Ma’muriy-boshqaruv xarajatlari» Q
«Rahbar xodimlarni mukofotlash»)

⁸ М1 пулларнинг миқдорий тенгламаси MV=PY асосида щисоблаб чиқилади, бу ерда М - пул агрегати, V – пул муомаласининг тезлиги, Р – нархлар даражаси ва Y – реал даромад.

I₆ q
«Yalpi foyda»


I₅ indeksi aksiyadorlarning aksiyadorlik jamiyatidagi qoldiq daromadni olish huquqidan foydalanishi samaradorligini tahlil qilish uchun taklif etiladi. Agar tadqiq etilayotgan firmaning balansi asosida hisoblab chiqilgan ushbu indeks tarmoq yoki korxonalar guruhlari bo`yicha o`rtacha indeksdan ancha kichik bo`lsa, u holda rasmiy mulkdorlar «agentlar» - menejerlarning opportunistik xatti- harakatlari ehtimoliga e’tiborni qaratishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. Menejerlarning opportunizmini, masalan, daromadlar to`g`risidagi hisobotda
«Ma’muriy-boshqaruv xarajatlari» moddasining oshirib ko`rsatilishi holatlari tasdiqlaydi, chunki ko`pincha menejerlar o`z daromadini pul shaklida ko`paytirish imkoniyatidan mahrum bo`ladilar. Shuning uchun I₆ indeksi I₅ indeksining tabiiy to`ldiruvchisi hisoblanadi.

«Naqd pulda to`langan dividendlar»

I₇ q ;
«Soliqlar to`langanidan so`ng foyda»

«Joriy operatsiya xarajatlari»

I₈ q .
«Soliqlar to`langunicha foyda»

Mazkur indekslar firmaning maqsadli funksiyasini tahlil qilish va, o`z navbatida, uning real «prinsipal»ini aniqlash uchun mo`ljallangan. Bir aksiyaga daromadni ko`paytirish gepotezasini tekshirish uchun («prinsipal» - aksiyadorlar) I<sub>7</sub> dividendlarni to`lash koeffitsiyenti qo`llaniladi (naqd pullar harakati haqidagi hisobotdan «Naqd pulda to`langan dividendlar» moddasi). Bunda I₇ koeffitsiyentini dinamikada ko`rib chiqish lozim – faqat uning bir necha hisobot davrlaridagi ijobiy dinamikasi firmaning bir aksiyaga daromadni ko`paytirish maqsadini ko`zlaganligidan dalolat beradi. Ikkinchi tomondan, korxonaning omon qolishga yo`naltirilishi darajasi soliqlar to`langunga qadar foydaning barqaror eng kam miqdori chog`ida joriy operatsiya majburiyatlari va umuman passivning o`zaro nisbati dinamikasi (oshish tomonga) asosida baholanadi.

«Sotilgan tovarlarning tannarxi»
I₉ q ;
(«Zahiralar: xomashyo» Q «Zahiralar: tugallanmagan ishlab chiqarish») («Zahiralar: xomashyo» Q «Zahiralar: tugallanmagan ishlab chiqarish»)