O`zbekiston respublikasi davlat soliq qo`mitasi soliq akademiyasi

BOB. FIRMA NAZARIYASI

1. 
   «Prinsipal» va «agent» o`zaro munosabatlari muammosi
   

2. «Prinsipal-agent» muammolarini hal etish variantlari

3. 
   Firmaning ichki tuzilmasi
   

4. Firmalar tipologiyasi. Firmani rivojlantirish trayektoriyasi

5. 
   Firmalarning asosiy xillari
   

1. «Prinsipal» va «agent» o`zaro munosabatlari muammosi

Ish beruvchida o`zining vijdonliligi to`g`risida shubha uyg`otmagan holda, u qanday sekin ishlashi mumkinligini aniqlash uchun o`z vaqtining katta qismini yo`qotmagan bilimdon xodimni topish amri mahol.

F. Teylor - mehnatni ilmiy tashkil qilish asoschisi

Tashkilot o`lchamlarining o`sishi soni ortgan «agentlar» harakati ustidan nazorat qilish uchun talab etiladigan «prinsipal» xarajatlarining oshishini belgilab beradi. «Agent»ni nazorat qilish zarurati va nazoratni amalga oshirishni istamaslik o`rtasidagi tanlovdan iborat bo`lgan «prinsipal» dilemmasini o`yinlar nazariyasidan quyidagi model yordamida ko`rsatamiz. «Prinsipal»ning nazorat qilish uchun xarajatlari 1 ga teng deylik, «agent» tomonidan o`z majburiyatlarining vijdonan bajarilishidan olinadigan foyda 2 ga va vijdonsizlik bilan bajarganlik holatlardagi yo`qotishlar esa –2 ga teng, deylik. «Agent» tomonidan o`z vazifasini bajarishga nisbatan vijdonsizlik bilan munosabatda bo`lingan yoki «ishdan bo`yin tovlash» holatlari aniqlangan taqdirda, u mukofot olish huquqidan mahrum bo`lishini hisobga olgan holda, «prinsipal» bilan

«agent»ning o`zaro munosabatlari quyidagi matritsa bilan izohlanadi:

1. -jadval

«Prinsipal» bilan «agent»ning o`zaro munosabatlari

		«Prinsipal»
«Agen		Nazorat qilish	Nazorat qilmaslik
	Vijdonan ishlash	1; 1 [St2]	1; 2 [St1, P]
	Ishdan bo`yin tovlash	0; -1	2; -2

Ushbu o`yinda «prinsipal» va «agent» strategiyasining mos kelmasligi muammosi yaqqol ko`rinib turibdi. Bunda Nesh bo`yicha muvozanat mavjud emas: «prinsipal» va «agent» o`rtasidagi o`zaro munosabatlarda optimal natijaga erishish tashkilotning o`sishi jarayonida yuzaga keladigan tahdid ostida bo`ladi.

Lekin, nazorat xarajatlarining ortishi «agentlar» sonining o`sishiga to`g`ri proporsional emas. Bu yerda «prinsipal» va «agent» o`rtasida axborot asimmetriyasining paydo bo`lishi omilini hisobga olish lozim. Uchinchi o`yinchi –

Hech qanday o`ylangan markaz (ya’ni «prinsipal») hamma vaqt barcha hodisalardan xabardor bo`lib turishga ... va ushbu axborotni manfaatdor tomonlarning hukmiga tezkor havola etishga qodir emas.