O’zbekiston respublikasi davlat arxitektura qurilish qo’mitasi

IQTISOD BO' LIMI

Konsultant:

Bitiruvchi:

Rahbar:

Ilk Islom davrida mahallalardagi turar joy inshootlarining qayta tiklash loyihasi (Afrosiyob va Eski Termiz misolida)

TAKLIFINING QURILISH XISOBI.

Ushbu tanlov savdolarida kdtnashishi uchun pudratchi tashkilot tomonidan obʼekt qurilishining joriy narxlardagi baxosini (kelgusida - taklif etilgan narx) anikdash buyicha asosiy printsiplar va xususiyatlar keltirilgan.

Taklif etilgan narx (oferta) - bu tanlov savdosi shartlariga muvofix tarzda talabgor (pudratchi) tomonidan bajariladigan ishlar (xizmatlar)ning narxi. Taklif etilgan narx tanlov xujjatlari (resurs smeta) asosida, joriy narxlarda, tanlov shartlariga muvofiq hisoblab chiqiladi.
Joriy narxlardagi taklif etilgan narxlarni talabgorning o'zi mustaqil yoki uning buyurtmasiga kura kuyidagi tashkilotlar hisoblashi mumkin:
- loyiha instituti;

-ixtisoslashgan injiring yoki konsalting kompaniyalar, O'zbekiston Respublikasi Davarxitektkuril ish kumitasining kapital qurilishchtsa ixtisodiy isloxotlar va narxlarni shakllantirish markazi.

Ixtisoslashgan injiring yoki konsalting kompaniyalar, O'zbekiston Respublikasi Davarxitektqurilish qo'mitasining kapital qurilishda ixtisodiy isloxotlar va narxlarni shakllantirish markazi tomonidan xisoblangan obʼekt qurilishining narxi tavsiya tarixasida buladi. Tanlov savdolarida xatnashish uchun taklif etilgan narx sifatida tavsiya xilingan narxlarni xabul xilish tugrisidagi xarorni pudratchi (talabgor) xabul kiladi. Talabgor tomonidan joriy narxlarda “resurs usuli”da taklif etilgan narx 4-bobiing 4.5. moddasida keltirilgan formula yordamida anixlanadi. Taklif etilgan narxni xisoblash jarayoni xuyidagi oʻziga xosligi xususiyatlarga ega:
Qurilish materiallari (maxsulotlar, konstruktsiyalar, uskunalar, mebel va inventarь) joriy narxlari transport xarajatlari, tayyorlash- omborda saklaxn, bojxona tulovlar va sotib olish va obʼektga yetkazib berish bilan boglik bulgan boshda xarajatlar bilan birga k;ushib xisoblangan ishlab chshcharuvchilar (import kiluvchilar)ning narxlaridan tashkil toptan mintakaviy bozorda shakllangan narxlar asosida talabgor tomonidan belgilanadi.
“Foydalanishga tayyor xrldagi obʼekt” qurilishida uskuna, mebelь va inventarь uchun taklif etilayotgan narxlar tarkibiga ularni sotib olish, yetkazib berish, sakdash, montaj kilish, sozlanishi uchun sarflangan xarajatlar xamda nafaka, yul va maktab taʼlimi fondlariga utkaziladigan to'lovlar dam kiritiladi.
Talabgorlar material resurslarning narxlari tugrisidagi maʼlumotlarni bevosita kuril ish materiallarni yetkazib beruvchi tashkilotlardan, shuningdek qurilish materiallarining birja va yarmarkalarining byulletenlaridan, Davarxitektqurilish kumitasining kapital qurilishda iktisodiy isloxotlar va narxlarni shakllantirish markazi tomonidan chop etiluvchi kataloglardan olishlari mumkin.
Transport xarajatlarini O'zbekiston Resnublikasi Davarxitektqurilish qo'mitasining 06.05.2004Y. 31-sonli buyruti bilan tasdikdangan “Qurilish uchun yuklarni tashishning joriy narxlarini aniklash buyicha uslubiy tavsiyalar” asosida aniklash tavsiya etiladi. Tayyorlash-omborda saklash xarajatlarini pudrat tashkilotining sarflagan xarajatlari asosida aniklash tavsiya etiladi. Ish xaqi bo'yicha xarajatlarni aniklashda, talabgor (pudratchi) tomonidan kishi/soat buyicha narx avvalgi 12 oy davomida urtacha oylik ish xakining shakllangan mikdoridan kelib chikkan xolda belgilanadi.
Pudratchi taklif etgan narxni xisoblashda qurilish mashinalari va mexanizmlaridan foydalanishda mash/soat joriy narxini O'zbekiston Resnublikasi Davarxitektqurilish kumitasining 06.05.2004 y. 31-sonli buyrug'i bilan tasdiklangan “Qurilish mashinalari va mexanizmlaridan foydalanishda xisoblangan joriy narxlarni anixlash buyicha uslubiy tavsiyalar” asosida anixlash tavsiya etiladi.
Pudratchining boshxa xarajatlari O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxxamasining 1999 yil 5 fevralьdagi 54-sonli xarori bilap tasdikdangan “Maxsulot (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chikarish va sotish xarajatlari tarkibi xamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi tugrisidagi nizom”ga muvofix, O'zbekiston Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Maxkamasining xarorlari bilan kiritilgan o'zgartirishlar va O'zbekiston Respublikasi Davarxitektqurilish xumitasi tomonidan belgilangan tartibda tasdikdangan “Obʼektlar qurilishini shartnomaviy joriy narxlardagi baxosini xisoblashda buyurtmachi va pudratchining “bopshcha
xarajatlari”ni anixlash buyicha uslubiy tavsiyalar”ni xisobga olgan xolda xisoblanadi.
Pudratchining “boshxa xarajatlari”ning mikdori (darajasi)ni anixlash muvofix muddat (avvalgi 12 (un ikki) oy) uchun xabul xilingan kursatkichlar bazisi asosida pudrat tashkilotining amaldagi balans kursatkichlariga asoslangan moliyaviy natijalari 2-shakl buyicha, korxona xarajatlari 5-S shakl buyicha, mexnat xarajatlari 1-T shakl buyicha, xisobot 1-M5 (mikrofirma va kichik korxonalar uchun) buyicha va xisobot kursatkichlarining taxlili asosida xuyidagi formulalar yordamida amalga oshiriladi:
pudratchining “boshqa xarajatlari” % dagi darajasi:

U = (Pp/Spr) x 100

bu yerda: U - pudratchining boshxa xarajatlarining muvofix bazis davr davomida qurilish, montaj, taʼmirlash, ishga tushirish-sozlash ishlarining ishlab chixarish tannarxiga nisbatan foizda berilgan darajasi (kattaligi), bunda “foydalanishga tayyor xoldagi” obʼektlar narxini anixlashda xisobga olingan pudratchi tomonidan sotib olingan va montaj kilingan uskunalarning narxi chikdrib tashlanadi.

Ni - muvofik bazis davr uchun kabul kilingan pudratchining boshka xarajatlari (narx kursatkichi), xarajatlar ruyxati va O'zbekiston Respublikasi Davarxitektqurilish kumitasining 28.12.2007Y. 129-sonli buyrugi bilan tasdiklangan “Obʼektlar qurilishini shartnomaviy joriy narxlardagi badosini disoblashda buyurtmachi va pudratchining “boshka xarajatlari”ni aniklash buyicha uslubiy tavsiyalar”ning №1, №2 va №3 ilovalarida keltirilgan tartibga asoslangan dolda xisoblanadi.
Sir - muvofik bazis davr davomida bajarilgan qurilish, montaj, taʼmirlash, ishga tushirish ishlarining ishlab chikarish tannarxi, bunda bunda “foydalanishga tayyor doldagi” obʼektlar narxini aniklashda disobga olingan pudratchi tomonidan sotib7 olingan va montaj kilingan uskunalarning narxi chshcharib tashlanadi.
To'g'ridan-to'g'ri xarajatlarda disobga olinmagan ishlab chiqarish bilan boglik bulgan boshka darajatlar pudratchining amaldagi xarajatlari va KTL kursatkichlariga (muvakkat bino va inshootlar, kishki mavsumda narxlarning usishi, ishchilarni tashish, qurilishning vaxta usuli va sh.k) mos ravishda aniqlanadi. Pudratchi (talabgor) taklif etilgan narxdagi “boshqa xarajatlar” tartibida taklif etilgan ishlarni bajarish evaziga olinadigan iktisodiy asoslangan foydani dam disobga oladi. Taklif etilgan narxni disoblashda qurilish tavakkallarini sugurtalash uchun sarflanadigan xarajatlar mazkur ShNKning 4.16., 4.17., 4,18., va 4.19. moddalarida kursatilgani kabi anikdanadi.
Obʼektning dastlabki baxosini belgilashda bopshcha xarajatlarning narxini kuyidagi formula buyicha qurilish-montaj ishlarining narxiga nisbatan foizlarda qabul qilish tavsiya qilinadi:
Pp = (Sm + Szp + Sem + Si) x U,

bu yerda: Sm - qurilish materiallari, maxrulotlari va konstruktsiyalari uchun sarflangan xarajatlar;

Szp - ijtimoiy sugurta uchun tulovlar bilan birga xisoblangan asosiy ish xaki uchun sarflangan xarajatlar;
Sem - mashina va mexanizmlar ekspluatatsiyasi uchun sarflangan xarajatlar;
Sm - ishlab chikdrishga oid bonshcha xarajatlar;

U - pudratchi “bonshcha xarajatlari”ning qurilish-montaj ishlarining narxiga nisbatan solishtirma kursatkichi.

Obʼektning dastlabki baxosini aniklashda mintaka va faoliyat turlari buyicha boshka xarajatlarning solishtirma kursatkichi pudratchi tashkilotlariniыg “5-S Shakl” buyicha tuziladigan hisobotlari asosida O'zbekiston Respublikasi Dav lat statistika kumitasining “Qurilish tashkilotlari tomonidan bajarilgan ishlar, maxsulotlar va xizmatlar uchun sarflangan xarajatlarning asosiy kursatkichlari” statistika byulleteni buyicha kabul kilinishi mumkin.
Obʼektning dastlabki narxi aniklanishida qurilishni sugurtalash uchun sarflanadigan xarajatlar O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 20.12.1999Y. 532-sonli “davlat mablaglari va davlat tomonidan kafolatlangan kreditlar xisobiga kurilayotgan obʼektlar qurilishga oid tavakkallarini majburiy sugurtalash tugrisida” karoriga muvofik anidlanadi. Majburiy sugurtalash buyicha oxirigi tariflar sugurta summasining 0,4% ni tashkil diladi (obʼektning tulik narxidan 80%)
Sr=(So+Sm+Szp+Sem+Sp+Pp)xO,8xO,4%,

bu yerda: So - transport va tayyorlash-omborda sakdash xarajatlari bilan birga xtssoblangan uskuna, mebelь va inventarь uchun sarflanadigan xarajatlar;

Sm - transport va tayyorlash-omborda saklash xarajatlari bilan birga xissblangan kur il i sh materiallari, max,sulotlari va konstruktsiyalari uchun
sarflanadigan xarajatlar;


Szp - ijtimoiy sugurta tulovlari bilan birga xisoblanadigan asosiy ish xaki uchun sarflanadigan xarajatlar;
Sem - mashina va mexanizmlar ekspluatatsiyasiga sarflanadigan xarajatlar (mashinistlarning ish xatslari bilan birga xisoblanadi);
Sm - ishlab chikarishga oid boshda xarajatlar; Ni - pudratchining bonshcha xarajatlari.
Tavakkalchilik koeffitsiyenta navbatdagi yilda qurilishdagi narxlar usishini prognozlash indeksidan kelib chikkan xolda belgilanadi. Tavakkalchilik koeffitsiyenta xar bir aloxida obʼekt qurilishining baxosini shakllantiruvchi komponentlar narxlarining usishini prognozlashtirilgan indeksidan kelib chiqqan xolda xisoblanib aniqlanadi.
Obʼektning dastlabki narxini aniqlashda, tavvakalchilik koeffitsiyenta O'zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi maʼlumotlariga asosan “qurilish”
soxasi buyicha prognozlashtirilayotgan inflyatsiya kzfsatkichi darajasida kabul kilinishi mumkin.
Qurilish narxining ikkinchi (va keyingi) yil uchun o'zgarish koeffitsiyenta Kr, Vazirlar Maxkamasining 11.06.2003Y. 261-sonli qarorining 2-ilovasiga muvofik, buyurtmachi va pudratchi tomonidan birgalikda (taylov savdolarini (tender) utkazgan tashkilot bilan kelgusida kelishish sharti bilan) Davarxitektqurilish kumitasining 16.04.2004Y. 24- sonli buyrugi bilan tasdikdangan “Ikkinchi va keyingi yillar uchun shartnomaviy narxlarni aniklash buyicha uslubiy tavsiyalar”da belgilaigan tartibda, narxlarni shakllantiruvchi kuyidagi komponentlar narxlarining o'zgarishiga asoslangan x,olda belgilanadi:

• 
  mexnat xarajatlari (ish xadining minimal mikdorini o'zgarishi);
  

• 
  zlektr energiyasi ("Uzbekenergo” DAK);
  

• 
  yonilgi-moylash materiallari ("Uzbekneftgaz" MXK);
  

• 
  metall ("Uzmetkombinat" AIK);
  

• 
  tsement (tsement zavodlari);
  

• 
  kum (zavod-karьerы);
  

• 
  yigma temirbeton maxsulotlar (ishlab chikaruvchi zavodlar);
  

• 
  taxta-yogoch materiallar (birja narxlari);
  

• 
  gisht (ishlab chikaruvchi zavodlar) va boshkalar.
  

Bunda x,ar bir anik belgilaigan obʼekt uchun komponentlar va asosiy qurilish materiallarining nomenklaturasi pudrat shartnomasi tuzilish sanasi uchun obʼekt qurilishining kamida 70% ni tashkil etuvchi narxlarni shakllantiruvchi komponentlarni disobga olgan xolda tanlanadi.

Masalan, quvurlarni yotikizish buyicha chizikli inshootlar uchun:

• 
  mexnat xarajatlari;
  

• 
  qurilish mashinalari va mexanizmlarini ekspluatatsiyasi uchun sarflanadigan xarajatlar;
  
• 
  quvurlarning narxi;
  

• 
  izolyatsiya materiallarining narxi.
  

Tanlovga takdim etiladigan ishlarning dastlabki narxi obʼekt qurilishining joriy narxlardagi umumiy baxosidan “buyurtmachining boshqa xarajatlari”ni chiqarib tashlash yuli bilan aniqlanadi.

Obʼektlarni foydalanishga to'liq tayyor xolatda (“pod klyuch”) qurishda, tanlov shartlariga boglid ravishda, “buyurtmachining bopshcha xarajatlari”da x,isobga olingan ishlarning bir dismi tomonlarning kelishuviga kura pudrachiga berilipsh mumkin va aksincha, pudratchi xarajatlarining bir qismini buyurtmachi o'z zimmasiga olishi mumkin.