O’zbekiston respublikasi davlat arxitektura qurilish qo’mitasi

KONSTRUKSIYA BO' LIMI

Konsultant:

Bitiruvchi

Rahbar:

2. KONSTRUKTIV BO’LIM

Mahalliy homashyolardan qurilgan binolar konstruksiyalari

1. 
   XIX-XX asrlargacha bo’lgan konstruksiyalar…
   

Qurilish faoliyatining boshlanishi poleolit zamonasiga borib taqaladi. U davr insonlarning tashqi muhit noqulayliklari va yovvoyi hayvonlarning ta’sirlaridan o’zini muhofaza qilish uchun oddiy tosh qurollari yordamchi dastlabki turar- joylarni tiklashlari bilan bog’liqdir. Yog’och mavjud bo’lgan hududlarda, odatda, shoh shabbadalar bilan yopilgan yerto’lalar, ikki qiyali yoki konussimon shakldagi yopmalardan iborat alohida turuvchi chaylalar qurilgan.

Me’morchilik faoliyati so’ngi poleolit zamonasida boshlangan deyiladi. Bu davrda qurilish texnikasi oddiy utilitar masalani yechuvchi texnik faoliyatdan insonlarning oddiy ma’naviy ehtiyojlarini qoniqtiruvchi murakkab tartibdagi masalalarni yechuvchi faoliyatga o’ta boshlaganligi bilan xarakterlanadi. Oddiy konstruktiv elementlar va tizimlarni estetik fikrlash tektonika bilan bog’liq bo’lgan. Keyinroq aniq g’oyaviy-badiiy mazmunni rivojlanishi badiiy texnik qurilish davrini ,ya’ni arxitektura davrini boshlanganligini bildiradi. Bu davr bilan inson faoliyatining yangi qirrasi badiiy san’atni paydo bo’lish jarayoni ham bog’liqdir.

Neolit davrida toshdan yasalgan, takomillashgan mehnat qurollari paydo bo’lgan va u insonning moddiy imkoniyatlarini yanada kengaytirgan. Olov bilan bolta yaxlit daraxtdan hatti qayiq ,uy-joy uchun go’la va taxta tayyorlash imkoniyatini yanada kengaytirgan. Uzunligi va maydoni 30m va maydoni 150 kvm ni tashkil etgan konsentrik aylanalar bo’ylab joylashgan( diametric 170m bo’lgan katta aylana bo’ylab katta, kichik aylana bo’ylab kichik) uylar qurilgan.

Ibtidoiy jamoa davridan qolgan kappa (chayla) daraxt shoxi, qamish, jo’xori poyasi, mato, pichandan qurilgan turar joy bo’lib hisoblangan. Tuzilishi va ustiga yopiladigan to’shamasi bilan bir xalq kapasi ikkinchi xalqnikidan farq qilgan. O’rta Osiyoda kapalar konussimon yoki gumbazsimon shaklda, devorlari maxsus novdalardan to’qilib, ustidan shox-shabba , o’simlik poyalari tashalgan. Eshik og’zi qamish yoki mato bilan yoki maxsusu ishlangan guldor kigiz bilan yopilgan. Atrofi va usti qamish, bordon yoki chiy bilan berkitilgan turi olachiq deb
nomlangan , ayrim yerlarda somon suvoq ham qilinadi. Kapalar yerdan 2-3 m baland, to’rt ustun tepasiga qurilad. Iqlimi issiq mamlakatlarda hal iham turar joyning asosiy turi sifatida saqlangan.

2.