Oʻzbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xozazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti fizika kafedrasi

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

FIZIKA KAFEDRASI

1-Topshiriq ishi Fizika 1 (Maʻruza)


MAVZU: Lorens almashtirishlari va undan chiqadigan xulosalar.

Guruh: PHY005
Bajardi: Xolmurotov Omonjon Komilovich
Tekshirdi: Jumaniyozov Ibroxim Otajonovich

TOSHKENT – 2022

Lorents almashtirishlari


Reja:

1. 
   Lorents almashtirishlari
   
2. 
   Vaqt oralig‟ining nisbiyligi
   
3. 
   Uzunlikning nisbiyligi
   
4. 
   Tezliklarni qo’shishning relyativistik qonuni
   

Lorents almashtirishlari
Bir inertsial sanoq sistemasidan boshqa inertsial sistemaga o’tganda kooordinatalar va vaqtni almashtirishning yangi to’g’ri formulalarini yuqorida bayon etilgan ikki pastulot asosida keltirib chiqarish mumkin. Faraz qilaylik, K¹ sistema (platforma) K sistema (er)ga nisbatan OX o’q bo’ylab o’zgarmas v tezlik bilan xarakatlanayotgan bo’lsin (1-rasm). Bu xolda OY va OZ o’qlar bo’ylab ko’chish yo’q. Shuning uchun o’sha yo’nalishlarda koordinatalar almashtirishi quyidagicha bo’lishi kerak: y'=y va z'=z (a)
Koordinatalarni to’g’ri almashtirish - Galiley almashtirishlari (x'=x-vt ) va ( x=x'v' t' ) dan x'= k(x-vt) , x=k(x'-v't')
Bu formulalardagi k koeffitsientning bir xil bo‟lishi shart, bu maxsus nisbiylik printsipining talabidir. Lekin k'- sistema k- sistemaga nisbatan xarakatlansa, k- sistema k' sistemaga nisbatan chapga tomon xarakat qiladi. Shuning uchun v'=-v. Binobarin, keyingi formulalarni quyidagicha yozish mumkin:
x'=k(x-vt) (b) x=k(x'+vt') (v)
Bu yerdagi k koeffitsient faqat ikkala inertsial sanoq sistemaning nisbiy tezligiga bog’liq bo‟lishi kerak. Bu fikrni yorug’lik tezligining domiylik printsipiga tayanib isbotlash mumkin. Aytaylik, vaqtning t=t'=0 paytida K va K' sistemalarning koordinatalar boshi, ya’ni O va O' nuqtalar ustma-ust tushgan bo‟lsin. Xuddi shu paytda O nuqtadan OX yo’nalishida yorug‟lik impulsi yuboraylik. Bu impuls t va t' vaqt o’tgach P nuqtaga o’rnatilgan ekranni yoritadi. Ikkinchi pastulotga muvofiq ikkala sanoq sistemasi uchun xam yorug’likning c tezligi bir xildir. Shuning uchun voqeaning, ya’ni ekran yoritilishining K va K' sistemalardagi koordinatalari tegishlicha quyidagi tenglamalar bilan ifodalanadi: