O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi

5-§. Qishloq xo„jalik korxonalarida mehnat intizomi 
 
Qishloq xo‗jaligi taraqqiyotini ta‘minlash, qishloq xo‗jaligi ishlab 
chiqarishni rivojlantirish, sanoatni xom ashyo, aholini sifatli ozik-ovqat 
mahsulotlariga bo‗lgan extiyojlarini qondirishda qishloq xo‗jalik 
korxonalarida mehnat intizomini mustahkamlash muhim ahamiyatga ega. 
Mehnat 
intizomini 
mustahkamlamasdan 
turib 
qishloq 
xo‗jaligi 
taraqqiyotiga yerishib bulmaydi. 
Mehnat intizomi deganda qishloq xo‗jalik korxonalari xodimlarining 
mehnat qonunchiligi va qishloq xo‗jalik korxonalari ichki mehnat tartibi 
qoidalarida belgilab qo‗yilgan burchlariga og‗ishmay rioya qilish 
majburiyatlari tushuniladi. Mehnat intizomi tushunchasi o‗z ichiga qishloq 
xo‗jalik xodimlarining o‗ziga yuklatilgan vazifalarni vijdonan bajarishi, 

---

261 
mehnatga halol munosabatda bo‗lishi, mehnat natijalarining sifat va 
samaradorligiga erishishi kabilarni qamrab oladi. 
Qishloq xo‗jalik korxonalarida mehnat intizomi bilan bog‗liq bo‗lgan 
munosabatlar Mehnat kodeksi va har bir korxonaning ichki mehnat tartibi 
qoidalari bilan tartibga solinadi. Bu me‘yoriy hujjatlarda qishloq xo‗jalik 
korxonalari xodimlarining burchlari, mehnat intizomini ta‘minlash 
choralari, rag‗batlantirish, intizomiy jazolar kabi munosabatlar tartibga 
solingan. 
Mehnat kodeksining 176-moddasida ko‗rsatilishicha, xodim o‗z 
mehnat vazifalarini halol, vijdonan bajarishi, mehnat intizomiga rioya 
qilishi, ish beruvchining qonuniy farmoyishlarini o‗z vaqtida va aniq 
bajarishi, texnologiya intizomiga, mehnat muhofazasi, texnika xavfsizligi 
va ishlab chiqarish sanitariyasi talablariga rioya qilishi, ish beruvchining 
mol-mulkini avaylab asrashi shart. 
Mehnat intizomini buzish uzrsiz sabablariga ko‗ra qishloq xo‗jalik 
korxonalari umumiy yig‗ilishi, boshqa boshqaruv organlari qarorini yoki 
mansabdor shaxslarning farmoyishlarini bajarmaslik, ishga kech kelish, 
progul qilish, ishdan erta ketib qolish, ishga mast holda kelish, majburiy 
mehnat minimumini bajarmaganlik, jamoa mulkiga beparvolik bilan 
munosabatda bo‗lish, xavfsizlik texnikasi qoidalari va yong‗indan 
muhofaza qilish tadbirlariga rioya qilmaslik, sifatsiz mahsulotlar ishlab 
chiqarish, yerdan foydalanish qoidalarini buzish kabi ko‗rinishlarda 
namoyon bo‗ladi. 
Mehnat intizomini ta‘minlash halol mehnat uchun rag‗batlantirish va 
mukofotlash usullari orqali, noinsof xodimlarga nisbatan esa jazo 
choralarini qo‗llash orqali amalga oshiriladi. 
Xodimni rag‗batlantirish usullari jamoa shartnomalari, ichki mehnat 
tartibi qoidalari, jamoa kelishuvlari, intizom to‗g‗risidagi ustav va 
nizomlarda belgilanadi. Ish haqi, mukofotlar, qo‗shimcha to‗lovlar, 
ustamalar rag‗batlantirish turlariga kirmaydi. 
Mehnat intizomini ta‘minlash maqsadida xodimga mehnat intizomini 
buzganligi uchun quyidagi intizomiy jazo choralarini qo‗llash mumkin:
1) hayfsan; 2) o‗rtacha oylik ish haqining 30%dan ortiq bo‗lmagan 
miqdorida jarima; 3) mehnat shartnomasini bekor qilish. 
Qishloq xo‗jalik korxonalarida mehnat nizolari deganda korxona 
ma‘muriyati bilan xodim o‗rtasida mehnat to‗g‗risidagi qonunlar va 
boshqa me‘yoriy hujjatlarni, mehnat shartnomasida nazarda tutilgan 
mehnat shartlarini qo‗llash yuzasidan kelib chikadigan kelishmovchiliklar 
tushuniladi. Bu kelishmovchiliklar qishloq xo‗jalik korxonalarida 

---

262 
mehnatga haq to‗lash, qishloq xo‗jalik korxonasiga yetkazilgan zararni 
undirish uchun ish haqidan ushlab qolish, boshqa ishga ko‗chirish, egallab 
turgan lavozimidan bo‗shatish, majburiy progul uchun ish haqi to‗lash, 
ta‘til va unga haq to‗lash, xodimga yetkazilgan zararni to‗lash va unga haq 
to‗lash, mehnat normasini bajarish, mehnat muhofazasi va shunga 
o‗xshashlardan iborat bo‗lishi mumkin. 
Mehnat nizolari qishloq xo‗jalik korxonalarida mehnat nizolari 
komissiyalari hamda tuman sudlari tomonidan ko‗rib chiqiladi.