O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

 
6-§. Skandinaviya mamlakatlari huquqiy tizimlari 
Skandinaviya davlatlari - Shvetsiya, Norvegaya, Daniya, Finlyandiya jugrofiy 
jihatdan roman-german huquq oilasi davlatlariga Lotin Amerikasi yoki Yaponiyaga nisbatan 
ancha yaqin bo’lishlariga qaramasdan, Skandinaviya huquqining o’ziga xosligini qayd qilib 
o’tmoq lozim. Rim huquqi, albatta, skandinav davlatlari huquq tizimining rivojlanishida 
Fransiya va Germaniyadagiga nisbatan ancha kam rol o’ynagan. 
Shimoliy mamlakatlarda Fransiyaning grajdanlik kodeksi yoki Germaniya grajdanlik 
tuzuklari kabi kodekslar yo’q va bo’lmagan ham. 
Bu erda sud amaliyoti Ovrupo qit’asi mamlakatlariga nisbatan keng ahamiyatli o’rin 
egallagan. 
Skandinaviya huquqi va anglo-sakson tizimiga umumiy huquq deb qarash lozim 
emas. Shimoliy mamlakatlar huquqiy tizimining tarixiy rivojlanishi ingliz huquqidan mutlaqo 
mustaqil tarzda taraqqiy etgan. Shuningdek, skandinav huquqi umumiy huquqning 
pretsedent qoidasi, farqlash texnikasi, protsessual huquqning maxsus roli tavsifiy 
belgilariga ega emas. 
Shimoliy huquqiy tizimlarning o’zaro mustaqil bog-likligi Skandinaviya mamlakatlari 
o’rtasidagi mustahkam siyosat, iqtisodiy va madaniy aloqalarning doimiy mavjudligidadir. 
1683 yidda Daniyada qabul qilingan «qirol Xristian V Kodeksi» (uning amal qilishi 
1687 yilda Norvegiyada «Norveg huquqi» nomi bilan tarqalgan) va 1734 yilgi «Shved 
davla-ti qonunlar kodeksi» kabi ikki qonunchilik hujjati, kodeks skandinav mamlakatlari 
huquqining shakllanishida boshlangich nuqta bo’lgan. Bu kodekslar xar ikkala, daniya va 
shved - skandinaviya huquqi tarmokdarining keyingi rivojlanish asosini tashkil qildi. 
Kodifikatsiyalangan qonunchilik Skandinaviya huquqining katta qismi bo’lmagan. 
Masalan, Norvegiya va Daniyada sud amaliyotining huquq manbai sifatidagi zaruriy 
ahamiyatini ko’rsatuvchi aniq yondashuv kuzatiladi. Shvetsiyada ham sud amaliyotining 
tutgan o’rni katta ahamiyatga ega. Bu esa skandinav huquqini roman-german tizimidan 
farqlantirib, umumiy huquqqa yaqinlashtiradi. 

---

224 
Skandinav huquqi nafaqat huquq rivojlanishining tarixiy yo’lidagi o’xshashlik bilan, 
balki qonunchilikdagi o’ziga xos xususiyatlar, manbalar tizimi bilan ham yagona tizim 
sifatida chiqadi. Bu erda Skandinaviya mamlakatlarining qonunchilik sohasidagi 
mustahkam hamkorligi alohida o’rin egalladi. XIX asr oxirida boshlangan bu jarayon 
hamma ishtirokchi davlatlarda teng amalda bo’lgan birxillashtirilgan aktlar sonining ancha 
ko’p yaratilishiga olib keldi. 
Skandinaviya mamlakatlarida huquq uyg’unlashuvining yuqori darajasiga erishish 
uchun alohida maqbul sharoitlar mavjud bo’lgan. Ularning tarixiy rivojlanishi va tillari 
ancha o’xshash, madaniy aloqalari juda mustahkam, ular orasida jiddiy siyosiy farqpanish 
mavjud emas, ularning aholisi, jug’rofiy holati va iqtisodiy rivojlanish darajasi taxminan bir 
xil bo’lgan. Ushbu barcha holatlar, shuningdek bu davlatlarda huquqning parallel 
yo’nalishda rivojlani-shi huquqiy hamkorlikni ancha osonlashtirgan. 
Umuman olganda kontinental modelga yaqin bo’lgan Skandinaviya huquqi 
mohiyatan o’ziga xos xususiyatlarga ega.