O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

XII BOB. Rivojlangan  mamlakatlar  iqtisodiyoti 
 
REJA: 
§ 
1. Rivojlangan  mamlakatlarning  guruhlanis hi  va o’ziga  xos xususiyatlari 
§ 
2. Jahon iqtisodiyotida  xalqaro  korporatsiyalar 
 
12.1. Rivojlangan  mamlakatlarning  guruhlanis hi  va o’ziga  xos xususiyatlari 
 
Rivojlangan  bozor  iqtisodiyotiga  ega  mamlakatlar  jahon  iqtisodiyotining  asosiy  sub’ektlari 
hisoblanadi.  Bu  mamlakatlar  ―rivojlangan‖  yoki  sanoat  jihatidan  taraqqiy  etgan  mamlakatlar  deb 
ataladi. 
Rivojlangan  mamlakatlarga  xos  bo’lgan  asosiy  xususiyatlardan  biri  daromadlarning  aholi 
qatlamlari  o’rtasida  nisbatan  tekis  taqsimlanishi  va  mamlakat  hududining  bir  tekis  o’zlashtirilishi 
hisoblanadi.  Bundan  tashqari,  ushbu  mamlakatlar  iqtisodiyoti  ijtimoiy  yo’naltirilganligi,  xususan 
aholining 
kam 
ta’minlangan 
qatlamlarini 
qo’llab-quvvatlash,  ilm-fanni  rivojlanishga  katta 
miqdorda  mablag’  sarflash  (YaIMga  nisbatan  2-3%)  uning  yutuqlarini  ishlab  chiqarishga  joriy 
etilishi,  tibbiyot,  ta’lim,  madaniyat  sohalariga  sarflanayotgan  xarajatlarning  yuqoriligi  va  atrof-
muhit  muhofazasiga  ajratilayotgan  sarf-xarajatlarning  (YaIMga  nisbatan  3-4%)  yuqoriligi  bilan 
ajralib  turadi. 
  Rivojlangan  mamlakatlarning  jahon  iqtisodiyotidagi  o’rni  quyidagi  miqdor  va  sifat 
ko’rsatkichlar  bilan  ifodalanadi: 
1.  Miqdoriy  ko’rsatkichlar
24
: 
-  sanoat  ishlab  chiqarishi  57% 
-  qishloq  xo’jaligining   40% i  mamlakat  hissasiga  to’gri  keladi. 
2.  Sifat  ko’rsatkichlar: 
-  iqtisodiyotning  ko’p  tarmoqli  tarkibga  egaligi,    xizmatlar  sohasi  YaIMda  60%dan 
ortiq 
-  tayyor  mahsulot  ishlab  chiqarish  80% 
-  ilmiy-tadqiqot  ishlanmalari  va yuqori  texnik  mahsulotlar  90%  
-  aholi  jon boshiga  to’g’ri  keluvchi  YaIM  hajmi  15ming  dollardan  38ming  dollargacha   
-  jamiyatning  ijtimoiy  tarkibida  tabaqalashuv  darajasining  pastligi  va  yuqori  turmush 
darajasiga  ega o’rta sinf  mavjudligi. 
XX1  asr  boshlarida  bozor  iqtisodiyotiga  ega  mamlakatlar  guruhi  G’arbiy  Yevropa, 
SHimoliy  Amerika,  Osiyo,  Avstraliya  va  Okeaniyada  joylashgan  qirqqa  yaqin  mamlakatlarni  o’z 
ichiga  oladi.  Ularning  34  tasi  Iqtisodiy  hamkorlik  va  taraqqiyot  tashkiloti  (IHTT)  a’zolari.  Ushbu 
mamlakatlarni  jahon  iqtisodiyotida  tutgan  o’rniga  qarab 3 guruhga  bo’lish  mumkin.