O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

6.4. Transport,  yo’l xo’jaligi  va aloqa 
 
Iqtisodiyotni  izchil  va  barqaror  taraqqiy  ettirish  infratuzilmani  jadal  rivojlantirish  hamda 
yagona  transport  tizimi  va  telekommunikatsiya  tarmog’ini  shakllantirish  bilan  uzviy  bog’liqdir. 
SHuningdek,  infratuzilmani  kengaytirish  yangi  ish  o’rinlari  yaratish  va  aholining  bandlik 
darajasini  oshirish  kabi  ijtimoiy  ahamiyatga  molik  masalalarni    hal  etishda  ham  muhim 
ahamiyat  kasb etadi. 
O’zbekiston 
Respublikasida 
umumiy 
foydalaniladigan 
yuk 
va 
yo’lovchilar 
tashuvchi 
trasportning  barcha  turi  -  temir  yo’l,  avtomobilь,  aviatsiya,  shahar  elektr  transporti  (tramvay, 
trolleybus, 
metropoliten), 
daryo, 
truboprovod 
transporti, 
shuningdek 
umumiy 
foydalanilmaydigan  (sanoat)  transporti  -  temir  yo’l,  avtomobilь,  tasmali  transport,  osma  arqon 
transporti  mavjud. 
Mamlakat        yalpi        ichki        maxsulotinining  12,4  foizi  transport  tarmoqlariga  to’g’ri 
keladi.  Transport  sohasida  YaIMning  63,2%  nodavlat  va  36,8  %  davlat  sektori  xissasiga  to’g’ri 
keladi.  2011  yilda  1269,0  mln.tn  yuk  va  6311,8  mln  passajir  tashilgan.  Transport  tarmoqlarida 
band  bo’lgan  ishchi-xizmatchilarning  o’rtacha  yillik  soni  594,7  ming  kishini,  yoki  respublikada 
band  bo’lgan  ishchi-xizmatchilarning  5,1%ga  yaqini  faoliyat  ko’rsatayapti.  Mustaqillikkacha 
respublika  transportining  asosiy  turlari  sobiq  Ittifoqning  Markaziy  vazirliklariga  yoki  ularning 
O’rta  Osiyo,  O’zbekiston  bo’yicha  hududiy  boshqarmalariga  bo’ysungan:  temir  yo’l  transportiga 
O’rta  Osiyo  temir  yo’l  boshqarmasi,  suv  transportiga  O’rta  Osiyo  davlat  paroxodchiligi 
boshqarmasi,  havo  transportiga  Ittifoq  fuqaro  aviatsiya  vazirligining  O’zbekiston  Fuqaro 
aviatsiyasi  boshqarmasi,  umumiy  foydalanishdagi  avtomobil  transportiga  avtomobilь  transporti 
vazirligi  rahbarlik  qilgan. 
                                                 
20
 
Бозор муносабатлари шароитида  миллий иқтисодиѐтнинг  ривожланиши.  Т. Ўқитувчи  1996  й. 66-67 
бетлар 

---

 
86 
Respublika  mustaqillikka  erishganidan  keyin  transportning  faoliyatini  tubdan  yaxshilash 
va  transport  tizimini  boshqarish  tizimini  takomillashtirish  maqsadlarida  «O’zbekiston  havo 
yo’llari»  milliy  aviokompaniyasi  (1992),  «O’zbekiston  avtomobilь  transporti»  («Uzavtotrans») 
davlat  aktsiyadorlik  koorporatsiyasi  (1933),  ―O’zbekiston  temir-yo’llari‖  davlat-aktsiydorlik 
kompaniyasi  (1994)  va  boshqa  mahkamalar  tashkil  etildi.  Mamlakatda  transport  korxonalari 
davlat  ishtirokidagi  aktsionerlik  kompaniyalari,  korporatsiyalari,  ochiq  turdagi  aktsionerlik, 
mas’uliyati  cheklangan  jamiyatlarga,  jamoa  korxonalariga  aylantirildi. 
Respublikada 
avtotransport 
vositalarining 
bir 
qismi 
(avtobuslar, 
yuk  va  yengil 
mashinalar)  jamoa  xo’jaliklari,  fuqarolarning  mulki.  Sanoat  va  qishloq  xo’jaligida  ishlab 
chiqarishning  o’sishi,  keng  miqyosdagi  kapital  qurilishi  transport  moddiy-  texnika  bazasining 
yuksalishi  bilan  yuk  va  yo’lovchilar  tashish  hajmlari  ham  orta  boradi.  Respublikaning  umumiy 
yuk 
oborotida 
transport 
turlarining 
salmog’i 
ham 
o’zgardi.  Bugungi  kunda  umumiy 
foydalanpshdagi  va  sanoat  transporti  turlarida  yuk  va  yo’lovchilarning  asosiy  qismi  avtbmobilь 
transportida  tashiladi  (yuklarning  70%; yo’lovchilarning  esa 30% i). 
2011  –  2015    yillarda    transport    tizimini    rivojlantirish  dasturi  doirasida  O’zbek  milliy 
avtomagistrali,  mintaqaviy  va    mahalliy    ahamiyatga    molik    yo’llardan    iborat    mamlakatimiz 
avtomobilь    yo’llarining    yagona  tarmog’ini  shakllantirish  borasidagi  ishlar  davom  ettiriladi.  Bu 
esa,  o’z  navbatida,  davlatimizning  barcha  hududlarini  transport  kommunikatsiyasi  bilan  ishonchli 
tarzda 
o’zaro  bog’lash,  transport  xarajatlarini  qisqartirish,  yuk  va  yo’lovchi  tashish 
samaradorligini 
oshirish 
imkonini 
yaratadi. 
Asosiy 
avtomobilь 
yo’llarini 
qurish 
va 
rekonstruktsiya  qilishda  4  polosali  harakatni  yo’lga  qo’yish,  yo’llar  yuzasiga      zamonaviy 
asfalьtbeton  va  tsement-beton      qoplamalar  yotqizish,  yo’l  o’tkazgichlar  qurish  bo’yicha  eng 
ilg’or  xalqaro  standartlar  joriy  qilinadi. 
2010    yilda    qabul    qilingan    2011  –  2015    yillarda    infratuzilmani,  transport  va 
kommunikatsiya  qurilishini  rivojlantirishni  jadallashtirish  dasturi  tsementbeton  qoplamali  xalqaro 
va  respublika  ahamiyatiga  molik  yo’llarning  uzunligi  2010  yilga  taqqoslaganda  3,1  barobar, 
birinchi  toifaga  kiradigan  avtomobilь  yo’llarining  4  polosali  uchastkalari  1,9  barobar  ko’payishi, 
ularning  O’zbek  milliy  avtomagistrali  tarkibidagi  ulushi  2010  yildagi  47,4  foizdan  2015  yilga 
borib  88,3 foizga  o’sishini  ko’zda tutadi. 
Avtomobilь    yo’llar    tarmog’ini    rivojlantirish          borasidagi  chora-tadbirlarning  amalga 
oshirilishini  ta’minlash  maqsadida  700  dan  ortiq  yo’l-qurilish  texnikasi  xarid  qilish  ko’zda 
tutilmoqda. 
Buning 
natijasida 
yo’l  qurish  va  ta’mirlash  ishlari  bilan  shug’ullanadigan 
xizmatlarning  zamonaviy  texnika  bilan  jihozlanish  darajasi  2015  yilda  hozirgi  vaqtdagi  39 
foizdan  58 foizga  yetadi. 
2011  – 
2015 
yillarda 
temir 
yo’l  infratuzilmasini  rivojlantirishning  eng  muhim 
yo’nalishlari  poezdlar  nisbatan  serqatnov  bo’lgan  uchastkalarni  elektrlashtirish  orqali  ularning 
samaradorligini  oshirish,  lokomotivlar  parkini  yangilash,  yuk  vagonlarini  ta’mirlash  bazasini 
kengaytirish  va  yangi  vagonlar  qurish,  boshqaruv  tizimini  modernizatsiya  qilish,  shuningdek, 
xizmat  ko’rsatish,  yo’lovchilarni  manziliga  tez  va  qulay  sharoitlarda  yetkazish  sifatini  yanada 
oshirishdan  iborat. 
Respublikaning  transport  tizimi  temir  yo’l,  avtomobilь  yo’llari,zamonaviy  uskunalar  bilan 
jihozlangan