O‘zbekiston republikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi ulug‘bek hamdamov, abdug‘opir qosimov jahon adabiyoti

Imxotep – 
Papirusga yozuv bitgan ulug‘ kotiblardan biri (m.o. 
XXVIII a.). Imxotep yana birinchi piramida yaratuvchisi hisobla
-
nadi (fir’avn Joserning zinapoyali piramidasi). U misrliklar tomoni
-
dan ilohiylashtirilgan arxitektor, astronom, vrach, ehtimol, jahon ad-
abiyotining ilk yozuvchisi hamdir (u qoldirgan matnni aniqlab isbot 
qilish qiyin bo‘lsa ham), deyiladi manbalarda. 

---

20
Osiris haqida afsona.
Bu misrliklarning bosh afsonasi bo‘lib, 
unda o‘lgan va qayta tirilgan iloh haqida so‘z boradi. Osiris Misr 
podshohi. U odamlarga ko‘p foydali, ezgu ishlarni o‘rgatadi: ekish, 
non pishirish, musallas tayyorlash, asal olish, davolash, ibodatgoh
-
lar qurish, din, mis va oltin olish, odamxo‘rlikdan tiyinish... Ammo 
Osirisning g‘alabasi sha’niga berilayotgan ziyofatda akasi Set (cho‘l 
va yot mamlakatlar ramzi) bir sarkafag olib kelib, kimga sig‘sa, 
o‘shanga sovg‘a qilishini aytadi. Sarkafag Osirisga to‘g‘ri keladi. 
Chunki undan yashirincha (uxlab yotganda) andoza olingan bo‘ladi. 
Osiris uni kiyishi bilan Set sarkafagni yopib, Nil daryosiga tashlay
-
di. Osiris o‘ladi. Set uning tanasini 14 ga bo‘lib, butun Misr bo‘ylab 
sochib yuboradi. Shunda Osirisning singlisi va xotini parchalarni 
to‘plab, ulardan iloh Gorni yaratishadi. Gor ulg‘ayib, otasini kim 
o‘ldirganini biladi va Setga qarshi kurashib, uni yengadi. Ammo o‘zi 
ham ko‘zidan ayriladi. Ko‘zini qayta qozonib (quyosh ramzi), uni 
Osirisga beradi. Osiris uni yutib, tiriladi (tabiatning qayta jonlani-
shi). Osiris haqidagi afsona tufayli har yili bahorning kelishi qutla
-
nadigan bo‘ladi. M.o. 1970-yilga tegishli papirus bitigida jahon ad
-
abiyotida birinchi marta dramatik asar epizodiga duch kelinadi. Bu 
epizodda qahramonlarning replikalari remarklar yordamida beriladi. 
Personaj monologi ham mavjud. Unda Osiris va Setning qurolsiz 
jangi yoritiladi.
Qadimgi Misr adabiyotida sayohat, masal kabi janrlarning ilk 
kurtaklarini ko‘rish mumkin. Yana Injil va Platonning asarlarida (di
-
alog) Misr adabiyoti ta’siri yaqqol seziladi. Misr adabiyoti matnlari
-
dan birida uchraydigan “Yaxlit bir narsa mo‘jizasini yuzaga chiqar-
ish uchun pastda joylashgan tepadagiga uyg‘un, pastdagi esa tepada
-
giga muvofiq” degan qarash analogiyaning ulug‘ qonuni hisoblanib, 
bu qarash yyyevropaliklar dunyoqarashini yangi zamonlarga qadar 
belgilab kelgan.

---

21