O’zbekiston rechpublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligi

 
 
QATTIQQANOTLILAR (SO1EORTERA)
TURKUMI
 
Qo‘ng‘izlar yoki qattiqqanotlilar (So1eortera) hasharotlarning katta gruppasini 
tashkil etadi. Qo‘ng‘izlar oilalarining vakillari o‘z rivojlanishining juda ko‘p qismini 
tuproq oralig‘ida va qisman yuzasida o‘tkazadi. Bular o‘rtasida o‘simlikxo‘rlar, shu 
jumladan, madaniy o‘simlik zararkunandalari ham bor. Toshqollar va plakchaburtlilar, 
simqurtlar va er burgachalari va maysa filchalari muhim vakillaridan hisoblanadi. 
Toshqollar -
Carabidae oilasiga mansub hasharotlar juda mayda, ko‘proq o‘rtacha va ba’zan 
yirik bo‘ladi. Ust qanotlari odatda yaltiroq qora, ba’zan, oqish rangli turlardan iborat, tanasi ixcham, 
cho‘ziq formali, oyoqlari yugurishga moslashgan. Qo‘ng‘izlar o‘simlik qoldiqlari oralig‘ida, tosh 
va kesaklar tagida va boshqa erlarda uchraydi. Odatda, ular kunduzi yashirinib yotadi, 
tunda esa aktivlashadi. Bu zararkunandalar orasida sug‘orilib ekiladigan erlarda 
uchraydigan
yugurdak toshqollar 
(Harpalinae) qishloq xo‘jaligi ekinlariga ko‘proq zarar 
keltiradi.
G‘alla toshqoli
- 
Zab rus morio
Me n. Etuk formasi qora, yaltiroq , kattaligi 15
 
mm,
burtlari va boldirlari kulrang. Lichinka va etuk formalari lalmikor erlardagi 
arpa va bu g‘do y ekinlari maysal arini zararlaydi . Ular bargnin g e tini kemirib, 
tomirlarini burishtirib qo‘yadi .
Plakcha burtlilar
- 
Scaraba eidae.
Etuk hasharotga qadar bo‘lgan fazalarida 
tuproqda , to‘nkalar chirindisida va issiqqonli hayvonlar tezaklarida rivojlanadi . 
Qo‘ng‘izlar tanasi yo‘g‘on, burtlari tirsak ko‘rinishli bukilgan, panjalari besh 
bo‘g‘imli. Qo‘pchilik turlarga mansub qo‘ng‘i zlar yaxshi ucha oladi. 
Plakcha burtlilarning turlari ko‘p. Bular orasida go‘n gxo‘rlar va xru s hlar eng 
muhimlaridan hisoblanadi . 
Plakcha burtlilar orasida o‘simliklar uchun zarar keltiruvchi turlar ham ko‘pchilikni 
tashkil etadi. Masalan, kravchiklar va xrushlar maysa va ildiz zararkunandalari 
hisoblanadi.