O’zbekiston r

III-bob. Tabiatshunoslikni o’qitish uslublari


7-mavzu: Tabiatshunoslikni o’qitish metodlari.
Og’zaki metodlar
R E J A :
1. Ta‘lim jarayonida qo’llaniladigan o’qitish metodlarining turlari.
2. Og’zaki metod turlari va ularning xillari.
3. Og’zaki metod turlariga bo’lgan didaktik talablar.
4. Og’zaki metodlarning ta‘lim jarayonidagi ahamiyati.


Tayanch iboralar: «metod», «metodik uslub», «o’qitish metodi», «og’zaki metod», «ko’rgazmali metod», «amaliy metod», «hikoya», «suhbat», «muhokama qilish», «tavsiflash», «bayon qilish», «aytib berish».


Ta‘lim-tarbiya jarayoni — bu o’qituvchining o’rgatuvchilik faoliyati bilan o’quvchilarning o’qish faoliyatining uyg’unlashishidir.
O’qitish metodi esa — bu o’qituvchining bilimlar berish va ularni o’quvchilarning o’zlashtirib olish usulidir. Metodning bu ta‘rifi uning ikki bir-biriga bog’liq tomonlari:
beruvchi, ta‘sir qiluvchi – o’qituvchi;
qabul qiluvchi, o’zlashtiruvchi - o’quvchilarni ifodalaydi.
Bu o’zaro ta‘sir qilishning xarakteri bilim manbaiga bog’liqdir. Bilim manbai o’quv materialining mazmuni bilan belgilanadi, u ta‘lim jarayonida yetakchi hisoblanadi.
Tabiatshunoslikni o’qitish amaliyotida turli xil o’qitish metodlari qaror topgan. Biroq Ushbu ancha muhim belgilarga qarab ularni quyidagicha guruhlashtirsh mumkin:
a) o’quvchilar bilim oladigan manbalar;
b) o’quvchilar faoliyatining xarakteri;
v) o’qitish jarayonida o’quvchilar faoliyatining xarakteri.
Bu uch belgi o’rgatish va o’rganishni bir butun jarayon sifatida tushunishdan kelib chiqadi. Bunda o’qituvchining (o’rgatuvchining) va o’quvchining (o’rganuvchining) faoliyatlari o’zaro bog’langan va taqazo qilingan, bilim manbalari esa o’qituvchining faoliyati Bilan o’zaro chambarchas bog’lanishda bo’ladi.
Darsda o’qituvchi turli ta‘lim metodlaridan foydalanadi. O’qitish uslublarini tanlashda bir qator omillar: yordamchi maktabning hozirgi bosqichdagi taraqqiyoti, o’quv fani, o’rganiladigan materialning mazmuni, o’quvchilarning o’quv materialini egallashga tayyorgarlik darajasi katta ahamiyatga ega.
Uslub tanlash va uni qo’llash xususiyati faqat darsdagi o’quv materialining maqsadiga emas, balki mazmuniga qarab ham aniqlanadi. O’qitish uslubi tushunchasi didaktik va uslubiyatning asosiy tushunchalaridan biri.
Pedagogikada o’qitish deganda, o’qituvchi va o’quvchilarning birgalikdagi faoliyatlari, ish usullarini tushunish qabul qilingan. Bu faoliyat yordamida o’qituvchi bilim beradi, o’quvchilar esa bilim doiralarini kengaytiradilar, ularning bilash qobiliyatlarini rivojlantiruvchi, dunyoqarashini shakllantiruvchi malakalar vujudga keladi.
O’qitish metodi deganda o’qituvchi va o’quvchilarning o’zaro bog’langan faoliyati tushuniladi, buning jarayonida o’quvchilar tomonidan bilim, o’quv va ko’nikmalar o’zlashtiriladi, ularning idrok qilish qobiliyatlari rivojlanadi, dunyoga qarash shakllanadi.
O’qitish metodlari to’g’risidagi masala — tabiatshunoslikni o’qitish metodikasidagi eng muhim masalalardan biridir: u tabiatshunoslik tasavvurlari hamda tushunchalarini to’g’ri shakllantirish, yuqori ta‘lim va tarbiya natijalarga erishish uchun qanday o’qitish yerak degan savolga javob berishga imkon beradi.
Tabiatshunoslikni o’qitish metodlari uchta asosiy guruhga bo’linadi.
Og’zaki metodlar - o’qituvchining materialni og’zaki bayon qilishi, suhbat, kitob bilan ishlash;