Bolalarni savodxonlikka orgatishda davlat talablarining orni. Maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qoyiladigan Davlat talablari Ozbekiston Respublikasining Talim togrisidagi Qonun, Kadrlar tayyorlash milliy dasturiga muvofiq ishlab chiqilgan bolib, mulkchilik shaklidan qatiy nazar maktabgacha talim tizimi hamda oilalarda bolani tolaqonli tarbiyalash, talim berish va rivojlantirish, uni maktabga samarali tayyorlashda qollanishi majburiy bolgan davlat hujjati bolib hisoblanadi. Davlat talablari 0-7 yoshli bolaning qay darajada rivojlanganligi va egallagan yutuqlarini baholab boruvchi talablar bolib, ular bilim, malaka va konikmalar rivojlanishining korsatkichlarini belgilaydi:
1. Jismoniy rivojlanish va sog`lom turmush tarzining shakllanishi;
2. Ijtimoiy - hissiy rivojlanish.
3. Nutq, muloqot, oqish va yozish malakalari.
4. Bilish jarayonining rivojlanishi.
5. Ijodiy rivojlanish.
Mazkur 5 ta yonalish 0 yoshdan 7 yoshgacha bolgan bolalarning oz-oziga
xizmat konikmalarining shakllanishi, nutq, oqish va savodga tayyorlash
darajasini, atrof-olam haqidagi tushunchalarni va qoyilgan talablarni
egallashi uchun asosiy omil hisoblanadi. U maktabgacha talim tizimining mohiyatini
17
belgilaydi va maktabgacha talim tashkilotlarini mulkchilik shaklidan qatiy nazar, barcha bolalarning tengligi va bolalik qadriyatini saqlagan holda har bir bolaning individual (alohida) rivojlanishini taminlashga yonaltiradi.
Davlat talablarining maqsadi:
mamlakatning ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyoti istiqbollaridan, jamiyat ehtiyojlaridan, fan, texnika va tehnologiyaning zamonaviy
yutuqlaridan kelib chiqib maktabgacha talim tizimi faoliyatini yolga
qoyish;
sifatli talim korsatish xizmatlari, talim va kadrlar tayyorlash
sohasida shaxs, jamiyat va davlatning manfaatlarini himoya qilish;
kadrlar tayyorlash sifati va ta’lim faoliyatining tartibini belgilash;
bola shaxsi asoslarini shakllantirish hamda uning bilim olishga bolgan
qiziqishlarini rivojlantirish;
bolaning intellektual shaxs sifatida va jismoniy rivojlanishini ta’minlash;
bolalarni milliy madaniyat va umuminsoniy qadriyatlar bilan
tanishtirish;
bolalarni maktab ta’limiga tayyorlashdir.
Nutq, muloqot, oqish va yozish malakalarining togri qollanilishi har bir insonning jamiyatda muvaffaqiyatli faoliyat yuritishida muhim orin tutadi. Malumki, aholining savodxonligi bugungi kunda jamiyat rivojlanishida katta ahamiyatga ega. Inson savodxonligi uning kelajak hayotining sifati darajasini belgilaydi va bugungi dunyoning jadal texnik yuksalish davrida muvaffaqiyatli faoliyat olib borish imkonini yaratadi. Shunday qilib, savodli bolish bilimlar kalitiga ega bolish deganidir. Togri va ravon nutqqa ega bolish murakkab jarayon bolib, bola tugilganidan boshlanadi va bir nechta omillardan kelib hiqadi. Nutqning rivojlanish jarayonida bola keyingi hayoti davomida rivojlanib va
takomillashib boruvchi murakkab bilimlar tizimini egallaydi.Godakligida
qollagan yuz ifodasi va tana harakatlari ornini tezda tovushlar, sozlar va
gaplar egallaydi. Shunday qilib, endi ular oz fikr va hislarini ifoda eta oladilar, shu bilan birga ularga ozlari sozlashayotgan ozga kishilarni tushunish ham zarur boladi. Nutq oilada, keyinchalik, maktab va jamiyatda rivojlanib boradi. Til va
savodning rivojlanishi ona tilida ifodalash qobiliyatiga asoslanadi. Nutq, muloqot, oqish va yozish malakalari yonalishining asosi-sozlashuv nutqini tinglash va tushunish, kitob oqishga qiziqish uygotish, yozish malakalarini
rivojlantirishdir. Nutq, muloqot, oqish va yozish malakalari sohasi quyidagi
talablardan iborat bolgan quyidagi kichik sohalarni oz ichiga oladi:
- nutq va til;
-o`qish malakalari;
18
-qo`l barmoqlari mayda motorikasi.
5 yoshdan 7 yoshgacha bolgan bolalarning nutq, muloqot, oqish va yozish malakalari sohasi rivojlanishiga quyidagicha davlat talablari qoyiladi:
bola nutqni tinglash va tushunish qobiliyatiga ega bolishi;
bola sozlashish va muloqot qilishga qodir bolishi;
oddiy tahlil va sintez qilish konikmalarini rivojlantirish;
lugatni faollashtirish;
nutqning grammatik tuzilishini shakllantirish;
boglanishli nutqni shakllantirish;
ijodiy hikoya qilishni shakllantirish lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |