O’zbekiston Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi Toshkent davlat sharqshunoslik instituti



Download 2,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet81/93
Sana14.09.2021
Hajmi2,19 Mb.
#174459
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   93
Bog'liq
arab tili fanidan 22.05.00. sharq filologiyasi bakalavriaturasining i-iv kurslari uchun maruza matnlari (1)

SAVOLLAR 
 
1.  
Qanday aniqlovchiga moslashgan aniqlovchi deyiladi? 
2.  
Qachon aniqlovchi aniqlanmishdan keyin keladi? 
3.  
Aniqlovchi aniqlanmish bilan necha holatda moslashadi? 
4.  
Qachon aniqlovchi albatta  
لا (al) aniqlik artikli olishi shart? 
 
TAYANCh IBORALAR 
1.  
Aniqlovchi  
2.  
Aniqlanmish 
3.  
Sifat 
4.  
Tartib son 
5.  
O’olat 
6.  
Kelishik 
7.  
Moslashuv 
8.  
Aniqlanmish ot 
9.  
Ko’rsatish olmoshi 
 


 
 
 
151
 
 
 
ADABIYOTLAR 
 
1.  
Ibrohimov N.I. «Arab tili grammatikasi» T. 1997. 
2.  
Kovalyov. Sharbatov «Uchebnik arabskogo yaz’ka» M., 1998. 
3.  
Holidov B.Z. «Uchebnik arabskogo yaz’ka» T., 1991. 
4.  
Talabov E.T. «Arab tili darsligi» T. 1995. 
 
 
 


 
 
 
152
 
 
 
18.4. IZOHLOVChI 
REJA 
1.  
Izohlovchi haqida ma’lumot. 
2.  
Izohlovchining turlarga bo’linishi 
3.  
Kuchaytirma izohlovchi. 
4.  
  
لدبلا  -almashtiruvchi izohlovchi. 
 
    Izohlovchi aniqlovchining bir turi bo’lib, otga boshqa nom berish bilan uni aniqlab 
keladi. 
    Arab  tilida  mansabni,  qarindosh  uruqlik,  kasb  hunar  va  shu  kabilarni  bildiruvchi 
izohlovchilar izohlanmishi bilan jinsda va kelishikda moslashgan holda ishlatiladi. 
Masalan: 
نيدلا رون ُ يفرلا  -  O’rtoq Nuriddin 
دمصلا دبع طسابلا دبع خيشلا  -  Shayh Abdulbosit Abdusamad   
     Arab tilida izohlovchilar ikki hil bo’ladi: Oddiy va kuchaytiruvchi. 
1.  
Kuchaytiruvchi izohlovchilar:   
اتْلِك ،  لاك  Ikkovi;    تاذ ،   ْين ع ،   سْف رن    
-«o’sha» so’zlari vositasida yasaladi va bularni qo’llashda ikki usul mavjud: 
 
a)  Yuqoridagi  izohlovchilar  izohlanmish  bilan  izofa  birikmasini  tashkil  etadi 
va izohlovchi muzof, izohlanmish muzof ilayhi bo’lib keladi. 
Masalan: 
  ِبلاطلا  ِسْف رن عم ُتملكت  - Studentning o’zi bilan gaplashdim. 
 ُبلاطلا  ءاج  ِتقولا  ِتاذ في - Shu vaqtning o’zida studentlar kelishdi. 
اذه ىلع ينبنالجا لاك  فتا - Har ikki tomon shunga kelishishdi. 
 
b)  Izohlanmish  ot  aniq  holatda  keladi  va  izohlovchi  bo’lib  kelgan  yuqoridagi 
so’zlar izohlanmishdan keyin u bilan kelishikda moslashgan holda va izohlanmishga 
mos keluvchi birikma olmosh olgan holda keladi. 
Masalan: 
 اه ِسفن ِةملعلما عم ُتملكت - Og’ituvchining o’zi bilan gaplashdim. 
   Agar  izohlanmish  odamni  bildiruvchi  otdan  iborat  bo’lib,  ko’plikda  kelsa   
  سرفن
so’zining ko’pligi   
  سُفْرنأ  ishlatiladi. 
Masalan: 
                                                       
  سردلما اومتريَ ْنأ ْمِهِسُفنأ  ِبلاطلا ىلع ُبيج    
 
 
 
 
 
Talabalar o’zlari og’ituvchini hurmat qilishlari kerak. 
 اهماتلك ناتذيملتلا  ْتبهذ -      O’ar ikkala og’uvchi ketishdi. 
 
  لرُك      va      عريِ جم  so’zlari  ham  o’zlari  birikib  kelgan  so’z  bilan  shu  usulda  qo’llanishi 
mumkin. 
Masalan: 
 ْمِهِعيِ جم  ِبلاطلاب ُتفرعت - Studentlarning barchasi bilan tanishdim. 


 
 
 
153
 
 
 
 ُهَّلُك  تقولا  تعخيض - Vaqtning hammasini bekor ketkazding. 
 
   
  عيجم   so’zi tushum kelishigida ham ishlatilishi mumkin: 
 ًاعيجم ُبلاطلا رضح - Talabalarning hammasa keldilar 
 
    
  لرُك so’zi o’zidan keyin turgan noaniq holatdagi ot bilan izofa birikmasi shaklida 
tursa, «har bir» «har» deb tarjima qilinadi: 
 
 
 
 
 
 ٍناسنإ  لُك 
 har bir inson 
             
 
 
 
 ٍعوبسأ  لُك      - har hafta 
Agarda  
  لُك  o’zidan keyingi aniq holatda turgan ot bilan izofa shaklida tursa, 
hamma, barcha deb tarjima qilinadi: 
 ِسانلا  لُك   -   barcha odamlar. 
     Agar  
  لُك  va    عرريجم  so’zlari  gapda  aniq  holatda  kelsa,  ular  ega  vazifasida  kelib, 
«hamma» deb tarjima qilinadi: 
 نولمعي انه َّلُكلا َّنإ - haqiqatdan ham bu yerda hamma ishlaydi. 
    Arab tilidagi ikkinchi izohlovchi turi oddiy yoki almashtiruvchi deb ataladi. Arab 
tilida ular   
لدبلا  deb yuritiladi. 
    Bunday  izohlovchi  izohlanmishdagi  ma’noni  to’laligicha  yoki  qisman  o’z  ichiga 
oladi.  Bu  izohlovchilar  izohlanmishdan  keyin  keladi  va  unga  mos  bo’lgan  birikma 
olmoshlarini o’ziga qabul qiladi hamda izohlanmish bilan bir hil kelishikda keladi. 
Masalan:    
 ُهُملع  دوممح  ِنيُبِجْعُري  - menga Mahmudning bilimi yoqadi (menga Mahmud, uning 
bilimi  yoqadi) 
  
 ُه سْأ ر اميلس ُتبرض   - Salimning boshiga urdim. (Salimni, uning boshiga urdim). 

Download 2,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish