O`zbekiston Milliy Universiteti

Populyatsiyalar mahsuldorligi

Populyatsiyalarning yuqorida sanalgan xususiyatlari ichida inson uchun eng ahamiyatlisi - ularning o‘z-o‘zini, biomassasini ishlab chiqarishidir. Bu xususiyatlar populyatsiyalarning mahsul-dorligi deyiladi. Ular tomonidan hosil bo‘lgan organik modda esa mahsulot hisoblanadi.

Organik modda qaysi organizmda, qanday formada shakl-lanishidan qat`iy nazar populyatsiyalar mahsuloti inson uchun turli –tuman amaliy ahamiyatga ega. Masalan, foydali organizmlar, foy-dasiz yoki zararli, mahsulot hosil bo‘lishining borishi, samara-dorligi va energetik xususiyatlari, populyatsiyalar spetsifikasi va yashash sharoitiga bog‘liq. Har bir populyatsiya tarkibi, o‘rtacha statistik miqdori alohi-da belgilari ahamiyati bilan baholanadi. Shuning uchun ham har bir populyatsiya o‘zining ekologik qiyofasi (ekologicheskaya oblika) jihatidan har xildir. Organizmlarning barcha tarkibiy xususiyatlari evolyutsiya jarayonida shakllangan adaptiv ahamiyatga ega. Shuning uchun ham populyatsiyalar tarkibi va ularning reaksiyasi (javobi) doimo tashqi muhit tа`siri bilan baholanadi.

Populyatsiyalarning moslashish imkoniyati hosil bo‘lgan alo-hida individlari imkoniyatlaridan ortiq bo‘lmaydi. Shuning uchun ham akademik S.S.Shvars tа`biri bilan aytganda «Populyatsiyalar o‘z taqdirini belgilar ekan, individlari fiziologik jarayonlarni ham boshqaradi». Populyatsiyalarda o‘limning oshishi bilan, “Biz oz qolayapmiz”- degan signal tarqaladi. Bu polpulyatsiyalarning hamma a`zolarini fiziologik koordinatsiyasi va strukturasini o‘zgarishni bir maqsadga qaratadi, u ham bo‘lsa bar-cha ekologik rezervlarni o‘z – o‘zini saqlab qolishiga yo‘naltirishdir.