O’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti adaptiv jismoniy tarbiya va sport kafedrasi

“Total Body Vorkout” 
(Umumiy Tana Mashqlari ) - 
Intervalli yuqori 
shiddatlar bilan bajariladigan, “step” platformasidan foydalanish imkoniyati mavjud 
bo‘lgan mashg‘ulot. 
“Hiy-impact”
(xay-impakt), 
YUqori darajada ta’sir etish – sakrash, turgan 
joyda yugurish va shunga o‘xshash oddiy harakatlardan iborat “aerob” turdagi sport 
turiga yo‘naltirilgan harakatlardan foydalaniladi. 
“Hiy-low-impact” 
(Xay-lou-impakt) – 
Tasr etishi jihatidan turlicha bo‘lgan
 
harakatlar, (xay va lou impaktga yo‘nltirilgan). Kun talabidan kelib chiqgan holda 
yangi sog‘liqni saqlash va fitess tehnologiyalarining rivojlanishi, mutahasislar 
faoliyati 
mazmunini 
o‘rgatish 
zarurligini 
ko‘rsatadi. 
Amaliyotga 
bazi 
tehnalogiyalarni joriy etish kerakligi ko‘rinib sezilib turadi. 
Fitness hizmatlarini rivojlantiriash, hozirgi sharoitda ; -sport sog‘lomlashtirish 
faoliyatini tashkil eta oladigan, boshqaruv ko‘nikmalariga ega malakali 
mutahasislarga shu bilan birgalikda mavjud mutahasislarga qo‘yiladigan talablar asta 
sekin ortmoqda (Invetskiy 2000 yil). Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki barcha faktorlar 
inson harakat faoliyati sifatida fitness dasturlari insonlar turmush tarzining ajralmas 
qismi bo‘lib qoladi. Biroq ming afsuslar bo‘lsinkim mashg‘ulotlarni o‘tkazishda 
mutahasislarning deyarli yo‘qligi va shu holatda ularning o‘rnini boshqa tur soha 

---

116 
vakillari hususan: sport murabbiylar jismoniy tarbiya o‘qituvchilari, etarli talabga 
javob beraolmaydigan darajadagi mashg‘ulotlarni tashkil etmoqdalar. Bundan 
tashqari hatto fitness sanoatining o‘zi ham hozirgi kun talabiga javob bera olmaydi . 
Hozirda mavjud mahsus mutahasislar tayyorlovchi kurslarda ham murabbiy 
(aerobika, bodibilding, tay aerobika, akvaaerobika va h.k) lar qisqa o‘quv kurslarini 
tugatishmoqda. 
Shuni 
alohida 
takidlab o‘tish joizkiy og‘liqni saqlash 
texnologiyalarini yangilash bo‘yicha fitness uskunalar sifatini yahshilash, 
takomillashtirish, fitness mutahasislarini tayyorlashni kengaytirishga imkon beradi. 
Bunga misol tarqasida IHRSA (“sog‘lom hayot, tennis va sport klublari halqaro 
assotsatsiyasi”) tomonidan turli anjumanlar bilan birgalikda turli kurslar bo‘lib 
otishini alohida takidlash o‘rinli bo‘lar edi. Sir emaski fitnes sanoatining asosiy 
maqsadi – daromad olishga yo‘naltirilgan. Shuning uchun mashg‘ulotlarda nazariy 
qism ixchamlashtirilgan bo‘lib asosiy etibor keng qamrovli bilim emas balki 
tehnologik jarayonlarni qanday qilib rivojlantirish lozimligi hususida bosh qotiradi. 
Bunday yondashuv esa yuqori malakali mutahasislarni tayyorlash uchun qulay 
bo‘lmasligi mumkin., ammo iqtisodiy jihatdan ancha samarali hisoblanadi. 
Davlatimizning jismoniy tarbiya tizimida qabul qilgan dasturlarga qaramay hali 
hanuz yangi profil uchun mutahasislar va ularni taminlash ilojisi yo‘q. SHuningdek 
jismoniy madaniyat va sog‘liqni saqlash tehnologiyalarini rivojlantirish uzlukiz 
jarayon hisoblansada, shuni alohida qayd etish kerakkiy ayrim rivojlangan mamlakat 
(AQSH, B.Britaniya, Kanada va h.k) larda bu oddiy holatga aylanib yangi kasblar 
paydo bo‘lmoqda. Misol uchun shaxsiy fitness murabbiylarini keltirib o‘tsak 
maqsadga muvofiq bo‘ladi. Jahon tajribasi shundan dalolat berayaptikiy xorijiy 
mamlakatlarda mashg‘ulot o‘tkazuvchi mutahasislar darajasiga ko‘ra farqlanib, ularni 
esa malakalarini oshirishga etibor qaratilib doimo ularni rag‘batlantirilib turadi. 
Mashg‘ulotlarni tashkil etishda doimo qatiy tartiblashtirilgan mashqlardan 
foydalanishga rioya etish tavsiya etlimaydi balikiy aksincha imkoni boricha 
o‘zgartirilib turiladi. Birgina AQSH ning o‘zida sog‘lomlashtiruvchi fitness 
mutahasislarini tayyorlash, ilg‘or mutahasislarni o‘qitish va sertifikat berish bo‘yicha 

---

117 
keng ko‘lamdagi turli tashkilotlar (250 dan ortiq federatsiya, uyushmalar, 
kompaniyalar) davlat tasarufida, ta’lim tizimidan tashqarida faoliyat yuritmoqda. 
Shunday bo‘lsada fitness murabbiylari malakasini qaysi yo‘l bilan standartlashtiriladi 
va ularni qanday tartibga solinadi degan savollarga hamda turli masalalar bo‘yicha 
savollar tug‘ilishi tabiy hol albatda. Buning echimini topish maqsadida fitness 
kompaniyalari tomonidan turli dasturlar ishlab chiqilgan bo‘lib yana bir qanchasi 
ishlab chiqilmoqda. (Xouli, Frenks 2000 yil.) 
Professional mutahasislar faoliyati dam olish va sog‘lomlashtiruvchi jismoniy 
tarbiya, jismoniy holatni saqlashga erishishda, turli yoshdagi va ijtimoiy guruhlar 
tuzishni tashkil etish va o‘tkazish:

Sog‘lom turmush tarzini targ‘ib etish bo‘yicha keng qamrovli chora tadbirlar

Jamiyatda odamlarni an’anaviy dam olish jarayonlarida , korhonaqlarda 
jismoniy tarbiyani joriy etish bo‘yicha ishlar

O‘zbekistonni milliy an’analarini inobatga olgan holda ko‘ngil ochar turli 
tadbirlar , musobaqa turli tanlovlar hilma hil shouvlar stashkil etish va ularni amalga 
oshirish lozim deb hisoblaymiz 
Mutahasislar uchun qo‘yilgan talablar – mutahasis dam olish maskanlarida 
sog‘lomlashtiruvchi jismoniy tarbiyani takomillashtirish uchun ijtimoiy gumanitar , 
psixopedogogik biotibbiyoshunoslik, mahsus pedagogic fanlarni asosiy bilimlarini 
egallagan bo‘lishlari lozim. 
Hulosa o‘rnida shuni alohida takidlab o‘tish joizkiy ekologik jihatdan past darajada 
bo‘lgan hududlarda bu dasturlarni qo‘llash shu bilan birgalikda o‘z salomatligi 
hususida g‘amho‘rlik qiladigan shug‘ullanuvchilar uchun hamda bo‘sh vaqtini 
samarali tashkil etishda muhim ahamiyat kasb etadi.