O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti

Nomozgohtepa  hududlarida  aniqlangan.  Bu  yerdagi  uy-joylar  xom  g‘ishtdan  qurilgan. 
Moddiy  topilmalar  orasida  mis  qurollar  tosh  qurollarga  nisbatan  kamchilikni  tashkil  etadi. 
Shuningdek,  bu  makonlardan  topilgan  guldor  sopol  buyumlar  kulolchilikning  ham  ancha 
rivojlanganligidan  dalolat  beradi.  Sirti  qora  bo‘yoqda  geometrik  chiziqlar  va  hayvon  yoki 
qush rasmlari bilan bezatilgan bu topilmalar mil.avv. IV ming yillikka oiddir. 
 
O‘zbekiston  hududlarida  eneolit  davri  yodgorliklari  hozircha  yaxshi  o‘rganilmagan. 
Mil. avv. IV-III ming yillik boshlarida Amudaryo va Zarafshon quyi oqimlarida Kaltaminor 
madaniyati  tosh  qurollari,  sopol  idishlari  va  uy-joylari  keng  tarqalgan.  O‘rta  Osiyoning 
shimoli-sharq dashtlarida va Orol dengizi sohillarida ovchilik, baliqchilik va ilk chorvachilik 
xo‘jaliklari  rivojlanadi.  Buxoro  vohasidagi  Lavlakon,  Beshbuloq  makonlari  va 
Zamonbobo qabristonining eng pastki qatlamlari eneolit davriga oiddir. Bu yodgorliklardan 
so‘nggi  Kaltaminor  topilmalariga  o‘xshash  sopol  idishlar  bo‘laklari  va  chaqmoqtosh  bilan 
birga misdan yasalgan ignalar va munchoqlar topilgan. 

---

 
18 
 
Yuqori  Zarafshonning  Panjikent  shahridan  15  km  g‘arbda  joylashgan  Sarazm 
qishlog‘i xarobasi  eneolit davri dehqonchilik qabilalarining O‘rta Osiyoni shimoli-sharqiga 
yoyilganidan  dalolat  berib,  qadimgi  dehqonchilik  aholisining  dehqonchilik  chegaralarini 
ham ko‘rsatadi. 
 
Umumiy  maydoni  90  gektar  bo‘lgan  Sarazm  qishlog‘i  xarobalari  10ta  tepalikda 
joylashib,  4ta  davrga  bo‘linadi.  Ular  topilmalarga  qarab  bir-biridan  farq  qiladi.  Dastlabki 
ikki davr eneolit, keyingi ikki davr esa bronza davriga oiddir. Sarazmdan uy-joy va ro‘zg‘or-
xo‘jalik  inshootlari  qoldiqlari  ochib  o‘rganilgan.  Bu  yerlardan  sopol  idishlar,  metalldan  va 
toshdan  ishlangan  qurollar,  (jumladan,  tosh  ketmonlar)  zeb-ziynat  buyumlari  ko‘plab 
topilgan. 
 
Sarazm  moddiy  topilmalarida  Janubiy  Turkmaniston,  Janubiy  Afg‘oniston,  Eron, 
Hindiston  madaniyatlariga  mansub  buyumlar  ham  bor.  Ular  eneolit  davri  qabilalari 
o‘rtasidagi keng madaniy va iqtisodiy aloqalardan dalolat beradi.