O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti

Tarbiya metodlari va vositalari.
Endi bevosita tarbiyani tashkil etish masalasiga to‘xtalsak. Tarbiyani qanday amalga oshirish kerak?–degan savolga tarbiya metodi tushunchasi javob beradi.
Tarbiya metodi (yunoncha “metodos” – yo‘l) – bu tarbiya oldiga qo‘yilgan maqsadga erishish yo‘lidir. Metodlar bu tarbiyalanuvchilarda tarbiya maqsadi bilan belgilangan sifatlarni shakllantirish maqsadida ularning ongiga, irodasiga, his – tuyg‘ulari va xulqiga ta’sir etish yo‘llaridir. Tarbiya mazmunining kengligi va serqirraligi bois, tarbiya metodlari ham xilma – xildir. Tarbiya metodining qay birini tanlash hamda qo‘llash tarbiyachining tajribasi va mahoratiga, tarbiyalanuvchining xarakteri va xulq-atvoriga, hal qilinishi zarur bo‘lgan vazifalarga, aniq vaziyatga bog‘liqdir.
Tarbiya jarayonida bizga qadar foydalanib kelingan metodlar umumiy metodlar deb ataladi. Jamiyat hayotida, inson yashaydigan shart-sharoitlarning o‘zgarishi tarbiya mazmuni va, albatta, tarbiya metodlarini ham takomillashtirib borishni taqozo qiladi.
Tarbiya usuli metodga nisbatan torroq tushuncha bo‘lib, u ma’lum bir metodni qo‘llashga xizmat qiladi. Masalan, jismoniy tarbiyada namuna metodi yordamida mashqlarni bajarish yyetarli emas. Buning uchun taqdimot materiallaridan, chizmalar va metodik qo‘llanmalardan keng foydalanamiz, ya’ni usullarni ishga solamiz.
Rag‘batlantirish metodida – ma’qullash, maqtash, tashakkurnoma, mukofotlash usullarini, ishontirish metodida – ta’sir qilish, tushuntirish, suhbat usullari, jazo metodida – e’tiroz, ogohlantirish, xayfsan usullari keng qo‘llaniladi.
Tarbiya usullari tarbiyachining izlanuvchanligi va topqirligiga bog‘liq. Ijodkor tarbiyachi yangidan – yangi usullarni kashf etishi mumkin.