O’zbekiston davlat jahon tillari universiteti qo’lyozma huquqida udk hotamova iroda ibrohimovna

Tovushlar o’zgarishi
– so’z yasalishining usuli bo’lib, odatda bunda 
tovushlar o’zgarishi oqibatida yangi so’z yasaladi. Masalan: strike – stroke, sing – 
song. 
Otlardagi jarangsiz undoshlarni fellardagi jarangli undoshlarga aylantirish 
yoki shunchaki otning oxiriga “e” harfini qo’shish orqali eski ingliz tilida yangi 
so’z yasalgan. Misol uchun quyidagilarni ko’rishimiz mumkin: 
bath – bath
e
,
 
live – 
li
f
e, breath – breath
e
.

Urg’u o’zgarishi. 
Bu usul so’zdagi urg’uning joyi almashinuvi oqibatida 
yangi so’z, yangi ma’no yaratadi. Odatda bunday so’zlarni biz ot va fel so’z 
turkumlarida ko’proq uchratishimiz mumkin bo’lib, bularni asosan ingliz tiliga 
boshqa tildan kirib kelgan so’zlar tashkil qiladi. Masalan: 
`accent – to ac`cent, to 
af`fix – `affix, to con`flict – `conflict.
Tovushga taqlid. 
So’z yasalishining bu usuli turli xil tovushlarga taqlid 
qilgan holda yangi so’zlar yaratish hisoblanadi. Ular bir qancha semantik 
guruhlarga bo’linadi:
a) insoniyat tomonidan chiqadigan tovushlarga taqlidlar: 
to whisper – 
shivirlamoq, to giggle – hiringlamoq, to mumble – g’uddilamoq, to sneeze – 
aksirmoq, to whistle – hushtak chalmoq;
b) hayvonlar, hasharotlar, qushlar tovushiga taqlidlar: 
to hiss – vishillamoq, 
to buzz – vizillamoq, to bark – vovullamoq, to moo – moramoq, to twitter – 
sayramoq; 
d) narsalar tovushiga taqlid so’zlar: 
to splash – sachratmoq, to rustle – 
shitirlamoq, to clatter – taq–tuq qilmoq, to bubble – ko’piklamoq, to ding–dong – 
qo’ng’iroq ovozi. 
Uyg’unlashtirmoq. 
Ikki yoki undan ortiq ma’nosi bir–biriga yaqin yoki 
sinonim so’zni qo’shish orqali yangi so’z yasamoq. Bunda so’z yasashdagi birinchi 
usulning abbrivatura va kompozitsiya usuli yordamga keladi. Odatda bu usul 

---

birinchi so’zning oxiridan ikkinchi so’zning boshidan kesib va ularni birga 
qo’shish oqibatida sodir bo’ladi.
Ingliz tilidagi xuddi shunday so’zlardan biri “smog” so’zi bo’lib, ikkita bir 
xil sinonim so’zdan, ya’ni 
smoke
va 
fog
(tutun) so’zlaridan yasalgan, ma’nosi 
“tutun aralash” degani. Bunga yana ko’plab misollarni keltirishimiz mumkin: 
acromania 
(acronym mania), 
cinemadict
(cinema adict), 
chunnel (
channel, canal), 
dramedy
(drama comedy), 
detectifiction
(detective fiction), 
faction
(fact fiction) 
(fiction based on real facts), 
informecial
(information commercial), 
Medicare
( 
medical care) , 
magalog
( magazine catalogue) slimnastics (slimming gymnastics), 
sociolite
(social elite).