O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti axmamat jumayev, surayyo sharipova ijtimoiy pedagogika

Ikkinchi davr-kichik maktab yoshi. Bu davrdagi eng ahamiyatli sabablar: ota-onalarning pedagogik bilimsizligi va spirtli ichimlikka qiziqish paydo bo‘lishiga olib keluvchi oilaviy ichkilikbozlik an’analaridir.
Biologik tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, ichkilikbozlik irsiy jihatdan avloddan-avlodga o‘tmaydi, faqatgina unga mayl o‘tadi. Bolalarda ichkilikbozlikning rivojlanishiga ota-onalarning yomon odatlari, oiladagi vaziyat hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi.
Maktablarda sinfdosh bolalarning xususiyatlaridan kelib chiqib, ota-onalar shuni esda tutishlari lozimki, spirtli ichimliklar iste’mol qilishga nisbatan salbiy munosabatlarni shakllantirishning zaruriy sharti bola shaxsiyatiga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lish, uning maktabdagi hayotiga doimiy e’tibor qaratish, maktabda va oilada gigiyenik me’yorlarga amal qilishdir.
Agar oilada hech kim bolaning maktab hayoti bilan qiziqmasa yoki nomiga qiziqsa, uning maktabga nisbatan qiziqishi neytrallashadi, so‘ngra ta’lim olishga nisbatan salbiy munosabat shakllanadi. Bola o‘zini namoyon qilishining boshqa usullarini qidira boshlaydi. Odatda, bu bola ko‘cha guruhlariga qo‘shilib qoladi va u yerda spirtli ichimliklar iste’mol qilishga o‘rganadi. Agar bola spirtli ichimlik bilan “tanish” bo‘lsa va bu “tanishuv” oilada sodir bo‘lgan bo‘lsa, bu o‘rganish jarayoni nihoyatda oson kechadi. Natijada maktab, maktab hayotiga nisbatan salbiy munosabat shakllanadi va bola o‘ziga o‘xshagan bolalarning ko‘cha guruhini afzal ko‘ra boshlaydi.
Uchinchi bosqich-o‘smirlik va o‘sprinlik davri. Bu davrdagi asosiy sabablar oiladagi nomaqbul holat, o‘zini namoyon qilish, OAVlaridagi reklama, muammolardan qochish, shaxsning psixologik xususiyatlari, ichkilikbozlik oqibatlari haqidagi bilimlarning yo‘qligidir. Bolada ichkilikka ruju qo‘yish ro‘y beradi. Ichkilikka mayli bor bolalarning 4 turi farqlanadi:
1). o‘ziga yuqori baho bergan bolalar;
2). shafqatsiz va agressiv xulqli bolalar;
3). amaliy hayotga ko‘nikmagan, shaxsiy tashabbus qobiliyatidan ayrilgan bolalar;
4). turg‘unlikka tushgan bolalar.
Bolalarning spirtli ichimlik iste’mol qilishni boshlaganliklarining bir nechta darajalari mavjud. Nolga teng daraja juda kamdan-kam iste’mol qilish. Epizodik iste’mol darajasi turli spirtli ichimliklar turlari bilan tanishlik. Yuqori daraja 1 oyda ikki martadan ortiq iste’mol qilish. Namoyon bo‘lgan ruhiy tobelik darajasi mast bo‘lishning va ruhiy holatning istalgan holatiga aylanishi, ichkilikka ruhiy qaram bo‘lishning yuzaga kelishi. Ichkilikka jisman tobe bo‘lish darajasi spirtli ichimlikni nazoratsiz iste’mol qilish.