O’zbekistan respublikasi’ joqari’ ha’m worta arnawli’ ka’siplik bilimlendiriw ministrligi

Sorawlar hám tapsırmalar
1. 1000 v ge shekem kernewli hawa daǵı elektr uzatıw liniyalarini montaj qılıw texnologiyasın túsintiriń.
2. Tayanshlar, tirsekler, kronshteynlar, izolatorlar hám ótkeriwshi- larning ornatilish rejimin túsintiriń. Bunda nelerge itibar beriw kerek?
3. Liniyada izolatorlarning ornatilish rejimin túsintiriń.
4. Liniyada ótkeriwshiler qanday montaj etiledi? Olar izolatorlarga qanday bekkemlenedi?
5. Elektr uzatıw liniyasi isletiwge kim tárepinen qanday tártipte qabıl etiledi? Qabıl etiwshi komissiyaǵa kimler kiredi?
6. 1000 v ge shekem kernewli hawa daǵı elektr uzatıw liniyalariga texnikalıq xizmet kórsetiw zárúrshiligi qanday sebeplerge kóre payda bo'- lishi múmkin?
7. Hawa daǵı liniyalarni kórikten ótkeriw qanday maqsetlerde hám kim tárepinen ámelge asıriladı? Ol qanday tártipte ámelge asıriladı? Ol jaǵdayda nelerge itibar beriledi? Kórikten ótkeriw- dıń udayı tákirarlanatuǵınlıǵı qanday?
8. 1000 v ge shekem kernewli hawa daǵı liniyalarga texnikalıq xizmet kórsetiw qanday islerdi óz ishine aladı?

TEMA: «Kúsh kabel liniyaların isletiw hám ońlaw».

REJE:

• 
  Kabel liniyaların isletiwge qabıl etiw.
  
• 
  Kabel liniyaların qadaǵalaw etiw hám olardıń qorǵalıwın shólkemlestiriw.
  
• 
  Kabel liniyalardıń ruqsat etilgen júklemeler.
  
• 
  Kabellardıń júklemeleri hám qızıwın qadaǵalaw etiw.
  
• 
  Kabellerdıń metall kóbikleri korroziyalanıwı hám olardı dárz ketiwden qorǵaw.
  
• 
  Kabellerdi profilaktikalıq sınap kóriw.
  
• 
  Kabel liniyalarinda ziyanlanǵan jaylardı anıqlaw.
  
• 
  Kabellerdi ońlaw
  

Elektr úskenelerin texnikalıq isletiw qaǵıydalarına kóre basqa tarawlardıń qurılıs -montaj shólkemleri tárepinen qurılıp, energetika sistemasına isletiwge tapsıriluvchi hár qanday kernewli kabel liniyalarini jatqızıw hám montaj qılıw energetika sistemasınıń isletiwshi personalining texnikalıq qadaǵalawı astında ámelge asıriladı.
Texnikalıq qadaǵalawda islerdiń sapasın tekseriw támiyinlenedi. Qadaǵalawdı ámelge asırıwshı personal barabanlardagi yotqizi- luvchi kabellarning jaǵdayın, qollaniluvchi mufta hám montaj mate- riallarining sapasın tekseredi. Ol yotqizilayotgan kabelni kórik- den ótkeriw, kabellarni basqa kabellar hám jer astı imaratlarına jaqınlasıw jaylarında zárúrli gabaritlarni saqlaw, muftalarni montaj qılıw sıyaqlı jabıq islerdi qabıl etedi.
Kabel liniyasini isletiwge qabıllaw arnawlı komissiya tap- monidan ámelge asıriladı. Komissiya aǵzaları texnikalıq hújjetlerdi tekseredi hám trassani aylanıp shıǵadı.
Kabel liniyasini jumısqa túsiriw ushın tómendegiler ámelge asıriladı :
kabelning pútkilligi jáne onıń sımlarınıń fazalanganligini anıqlaw ;
chekka muftalarda jaylewdiń qarsılıgın ólshew;
himoya apparatların qańǵı toklar tásirinen islewin tekseriw;
1 kv ge shekem kernewli liniyalarning izolatsiyalarini mega- ommetr, 2 kv hám odan joqarı kernewli liniyalarning izola- tsiyasini bolsa asırılǵan ózgermeytuǵın tok kernewi járdeminde sınap kóriw;
kabel sımlarınıń aktiv qarsılıgı hám jumısshı sıyımlılıqlardı anıqlaw (20 kv hám odan joqarı kernewli kabellar ushın).
May toldırılǵan kabellarni isletiwge qabıllawda tek kabel liniyalarining ózinden tısqarı liniyada ornatılǵan may menen to'l- dirib turıwshı apparatlar, muftalar ushın kabel qudıqları, tunnel- lar, kanallar, korroziyaga qarsı qorǵaw, signallaw hám avtomatıka sisteması sıyaqlı barlıq imaratlar kompleksi de qabıl etiledi.
Kabel liniyalarini baqlaw hám olardıń qáwipsizligin shólkemlestiriw
Kabel hám kabel liniyalari trassalarining texnikalıq jaǵdayı sozılmalı tártipte qadaǵalaw etiledi. Kabel liniyalarini qáwipsizliklew boyınsha tiykarǵı ilajlarǵa tómendegiler kiredi: kabel liniyalarining trassala- rini udayı tákirarlanatuǵın tárzde aylanıp shıǵıw hám kórikten ótkeriw; kabel liniyalarining trassalari hám olardıń qasında qazıw jumıslarına ruxsat etiw hám olardı baqlaw ; xalıq hám kárxanalardıń basshılarına óz qálewine kóre kabellarni qazib alıw hám olarǵa mexanik ziyan jetkiziw múmkin emesligin túsindiriw.
Kabel liniyalarini kórikten ótkeriw udayı tákirarlanatuǵınlıǵı olardıń kernewi hám kabellarning yotqizilish shártlerine baylanıslı halda grafik boyınsha ámelge asıriladı. Mısalı, qalalarda yotqiziluvchi jetilisken yopilmali 35 kv ge shekem kernewli kabellar trassalarining kórik dáwiri hár 6 ayda 1 ret; transformatorlı hám basqa bólmelerdiń ishindegi shet muftalarning ko'rigi qalǵan úskene- larning ko'rigi menen bir waqıtta hám t.b. ótkeriledi.
Elektr stansiyaları hám podstansiyalarda tunnellar, pátalar hám kabeli yarımqavatlarda jatqızılǵan kabellarning ko'rigi isletiwshi personal tárepinen jergilikli jollamalarǵa tiykarınan ámelge asıriladı. Kórik dáwirinde tómendegiler tekseriledi: jaqtılandıriw sisteması hám ventilatsiyaning sazlıǵı ; tútin payda bolǵanda isleytuǵın signalıza- tsiyaning jumısı hám órtni óshiriw qurallarınıń bar ekenligi; kabellar jatqızılǵan bólmeler hám bo'lmalar arasındaǵı janbaytuǵın tosıq hám qapılardıń jaǵdayı ; bólmeler hám kabellar metall qabıqlarınıń temperaturası ; tayansh apparatlarınıń jaǵdayı ; tutastiruvchi muftalarning polat yamasa asbest-cement trubalar menen qorǵawlanganligi; kabellarning shet muftalari hám metall qabıqları hám de zirhning korroziyaga qarsı qabıǵınıń jaǵdayı ; suwdiń joq ekenligi, drenaj hám suwdı avtomatikalıq chi- qaruvchi apparatlardıń sazlıǵı ; kabellar markalanishining bar ekenligi; biygana predmet hám janǵısh materiallaming joq ekenligi.
Kabel trassalari hám olardıń qasında qazıw jumısların baqlaw. Kabel liniyalarining trassalarida atqarılıwshı barlıq jumıslar kabel tarmaqların isletiwshi shólkem menen aldınan kelisim hám odan ruxsat alınǵan jaǵdayda ámelge asırılıwı múmkin.
Jer jumısların ámelge asırıw jayları kabellarni ziyanlawdıń múmkin bolǵan dárejesi boyınsha eki zonaǵa bólinedi:
1- zona — liniyalarning trassasida yamasa shet degi kabeldan 1 m ge shekem bolǵan aralıqta atqarılıwshı jumıslar ;
2- zona — shet degi kabeldan 1 m den uzaq bolǵan maso- fada atqarılıwshı jumıslar.
1-zona daǵı jer jumıslarında isletiwshi shólkemdiń wákili jumıslarǵa ruxsat beredi hám pútkil jumıs processinde islerdiń atqarılıwı ústinen úzliksiz qadaǵalawdı júrgizedi. 2-zona daǵı islerdi baqlawda montyor udayı tákirarlanatuǵın tárzde jumıs jayına keledi.
1-zonada ámelge asırılǵan jumıslar juwmaqlanǵanınan keyin ashılǵan kabellar isletiwshi shólkemdiń wákili tárepinen názerden keshiriledi jáne onıń gúzetiwinde yotqizilib, ko'miladi. Jumıs-larning juwmaqlanganligi tiyisli hújjet menen rásmiylestiriledi. Endigiden islew ushın ashılǵan barlıq kabellar joqarı kernew astında sinaladi.
Kabel liniyalarining ruxsat etilgen júklemeleri
35 kv kernewli kabel liniyalari. Hár bir kabel liniyasi ushın tok ótkeriwshi sımlardıń ruxsat etilgen qızıw temperaturası - den kelip shıqqan halda EUTQda uzaq waqıt dawamında ruxsat etil- gan esaplıq júklemeler belgilengen. Bul júklemelerge kabel sım- larining tómendegi ruxsat etilgen maksimal júklemeleri sáykes keledi:
Nominal Shimdirilgan qaǵaz Plastmassa
kernewde izolatsiya, °C izolatsiya, °C
3 kv ge shekem 80 65
6 kv ge shekem 65 65
10 kv ge shekem 60 60
20 kv den 35 kv ge shekem 50 50
EUTQda keltirilgen júklemeler birewlik kabelni 0, 7—1 m chu- qurlıqtaǵı transheyaga jatqızılǵan jaǵdayında jerdiń temperaturası +15°C, hawada ótkeriluvchi kabellar ushın bolsa, aralarındaǵı aralıq 35 mm den kem bolmaǵan (kanallarda — 50 mm den kem bolmaǵan ) halda hawanıń temperaturası +25°C bolǵan jaǵdaylarǵa sáykes keledi.
Biraq kabellar jatqızılǵan orındaǵı real sharayatlar dáslepki sha- roitlardan parıq etiwi múmkin. Usınıń sebepinen isletiw degi júk- lamalarni anıqlawda kestelerden alınǵan ruxsat etilgen júkle- máler uyqas koefficiyentlerdi qollaǵan halda qayta esaplanadı. Durislewshi koefficiyentler kabellar jerdiń tagida qasında trubasız yamasa birden artıq kabelning júklemesin kóteriwshi trubalarda jatqızıwda qollanıladı (4. 1-keste).