|
Taban ha’m barmaqlar terisinin’ du’zilisi ha’m terinin’ haywanlardag’i parq qiliwshi qa’siyetleri
Haywanlar daǵı parq etiwshi qásiyetleri. Qaramalda - teri elka súyekiniń ústinde asılıp turatuǵın teri qatlamın payda etedi, yaǵnıy “bag'baqa” dep ataladı. Cho'chqada - teri moyiniń tómengi tárepinde hám de tós salasında anaǵurlım qalıń boladı. Bul erda er adam cho'chqalarda “qalqan” payda boladı. Siyirlardıń sút bezi yamasa elini jaqsı rawajlanǵan bolıp, eki jup yarım sharsimon, kvadrat bóleklerden ibarat. Elinning oń bólegi hám shep bóleginen sagittal salma arqalı - sulcus sagittalis, ajralıp turadı. Elinning hár bir bóleginde 2 den so'rg'ichi boladı. So'rg'ich - papillae cilindr formasında, uzınlıǵı 7-10 sm, birden shıǵarıw tesigi bar. Elinning aldınǵı hám keyingi bólekleri bir-birine birlesip ketken. So'rg'ich hasası - basis papillaris dıń tuwrısında sheńber formasında búrme - plica anularis bolıp, ol sút cisternasın joqarıǵı bezli bólegine - pars glandularis hám tómengi so'rg'ich bólegi - pars papillaris ga bolıp turadı. Sút bezi sırtqı tárepden kem túkli juqa teri menen oralǵan, kem sút beretuǵın siyirlarda bolsa jún menen oralǵan. Elin terisi elinning arqa maydanında eki búrme payda etedi: birinshisi jınıslıq salmadan tómenge yo'naladi, ekinshisi - elinning qaptal ústleri tárep ótedi. Olar ortasında sút bezi aynekshesı - planum lactiferum payda boladı. Teri astında elinning maydan fassiyasi - fascia uberis superficialis, onıń astında bolsa elinning tereń fassiyasi - fascia uberis profundus jaylasadı. Ol qarındıń sarı fassiyasidan ajralıp, elinning orta bóleginde 2 qarındıń aq liniyasi (jolı ) den elin tiykarına baratuǵın elastik betshe beredi. Bul betsheler elinning oń hám shep bóleklerine ajıratıp turıwshı elin so'rg'ichi elin to'sig'i – septum uberis ni payda etip, ol bir waqtıniń ózinde elinni kóterip turıwshı shemirshek - ligamentum suspensorium da esaplanadı. Cho'chqalar sút bózi denediń tómengi diywalında tús súyekinen tap qov súyekine s hekem sozılıp jaylasadı. 5 - 8 jup sút bezi bolıp, so'rg'ichlari kalta boladı hám hár bir surg'ichga 2 - 3 ten so'rg'ich kanalı ashıladı. Sút cisternası kishi keńeytp formasında bolıp, so'rg'ichlar tiykarında jaylasadı. Atlarda elin ek bólimden ibarat bolıp, hár birinde ekinen bólek ámeldegi, hár bir so'rg'ichda 2 so'rg'ich kanalı ashıladı, so'rg'ich kanalınıń sfinkterlari jaqsı rawajlanǵan, aldınǵı hám keyingi bólekleri bir-birine qosılıp ketken, sút naychalari bir-biri menen birlespegen boladı, sút cisternası jaqsı rawajlanǵan. Íytlar so'rg'ichida 6 - 20 danege shekem sút jollıq ashıladı, cisternası bolmaydı. Jumsaq taban - pulvini ayaqlardıń arqa bóleginde jaylasqan bolıp, teriniń qalıńlashuvidan payda bolǵan. Jumsaq tabandıń 3 qabatı boladı : epidermis, tiykarǵı terisi hám teri astı qatlamı. Epidermis jumsaq shaq zatsınan quram tapqan, ol jaǵdayda jún hám bóz bolmaydı. Jumsaq tabanıń tiykarǵı terisi - carium pulvinare anaǵurlım uzunroq so'rg'ichlarning bar ekenligi menen xarakterlened Jumsaq t abandıń teri ostki qatlamı - stratum subcutanium pulvinaris jaqsı rawajlanǵan, ol jaǵdayda may hám elim beretuǵın, cho'ziluvchi talshıqlar kóp boladı. Haywanlarda jumsaq taban jaylasıwına qaray qo'yidagicha boladı : Barmaq yumshog'i - pulvinar digitale jaqsı rawajlanǵan bolıp, hámme awıl xojalıq haywanlarında boladı, 3-nchi barmaqtıń arqa bóleginde jaylasadı. Haywanlar daǵı parq etiwshi qásiyetleri. Qaramal hám cho'chqalarda barmaq yumshog'i tuyaq kapsulasini payda etedi. Otda - barmaq yumshog'i tuyaq kapsulasiga kirip baradı hám tuyaqtıń sozılıp - jıynalıwshı apparatı wazıypasın atqaradı ; ol kópshiksimon bólim, strelka hám jumsaq taban shemirshekinen shólkemlesken. Kópshiksimon bólegi - torus pulvinaris jumsaq tabandıń arqa qalıńlasqan bólegi esaplanadı. Strelkası - furca pulvinaris jumsaq tabandıń aldınǵı bólegi esaplanıp, ponasimon formada, arttan aldınǵa tárep shıqqan boladı, strelkanıń epidermisi jumsaq tabandıń shaq kapsulasini payda etedi. Strelkanıń aldınǵı kúshli ótkirlashgan bólegi hasası dep ataladı. Arqa ekige Bólingen hámliksimon bólegi bolsa - strelkanıń ayaqshaları dep ataladı. Ayaqshalar aralıǵinda azǵantay tereńlashgan ayaqchalararo salma jatadı. Ayaqshalar q aptal táreplerinde jumsaq tabandıń strelkasın tuyaq diywalınan ajıratıp turıwshı strelkanıń qaptal salması jaylasadı. Strelkanıń teri astı qabatı jumsaq taban kópshiksimon bóleginiń teri astı qabatı menen umumlashib ketken hám ol –pulvinar subcutancum dep ataladı. Jumsaq taban shemirsheki - cartilago pulvinaris jumsaq taban teri astı qabatınıń formaan ózgergen bólegi bolıp, ol nadurıs rombsimon betshe formada boladı. Shemirshektiń sırtqı maydanı qavargan, ishki maydanı bolsa oyıq ; ishki hám qaptal tárep jumsaq taban shemirshekleri parıq etedi, olar ortasında jumsaq tabandıń teri astı kópshiksimon bólegi jaylasadı. Shemirshek tuyaq súyekiniń tarmaǵı menen birlesip ketedi, sol sebepli ilgeri onı tuyaq shemirsheki dep júrgiziwar edi. Jumsaq taban shemirsheki I, II bo'g'imlar hám de mokisimon suyekler menen birlesedi. Ayırım jaǵdaylarda ǵarrı atlarda ol suyeklesip ketedi. Alaqan súyekiniń hám taban (ayaq-alaqan ) súyekiniń yumshog'i – pulvinar metacarpalis s.pulvinar metatarsalis alaqan suyekleriniń ústinde jaylasadı. Qaramal, qoy hám cho'chqalarda bolmaydı. Bir tuyaqlılarda jaqsı taraqqiy etken. Íytlarda birge aynalǵan, notug'ri úshmúyeshlik formada boladı. Bilezik yumshog'i - pulvinar carpalis bir tuyaqlılarda hám ıytlardı ushraydı. Ol bir tuyaqlılarda bilezik bo'g'imining ústinde jaylasıp kesten callum dep ataladı. Íytlarda bileziktiń qosımsha súyeki salasında jaylasadı. Taban bo'g'imi yumshog'i - pulvinus tarsalis tek ǵana bir tuyaqlılarda jaqsı taraqqiy etken bolıp, arqa ayaqlar taban bo'g'imining tómengi bóleginde jaylasadı hám ol da kesten - callum dep ataladı. Shaqtin’ du’zilisi: cornua epidermis ha’m shin terinden quralg’an epidermis shaq kapsulasin payda etedi. Shin terisi man’lay su’yegindegi shaq o’simtesinin’ suyek perdesi menen qosilip ketedi Ol qan tamirlarg’a bay esaplanadi. Shaqda tiykarinan tamiri ha’m denesi ha’m ushi pariqlanadi shaq tamiri – radix cornus shaqtin’ en’ suliw jerlerinen biri bolip man’lay terisine o’tiw jerinde boladi shaq denesi- corpus cornus tamirdan shaq ushina shekem dawam etedi ha’m shaqtin’ en’ ag’ashlang’an qalin’ bo’limi esaplanadi
Do'stlaringiz bilan baham: |
