O’zbekist

An’anaviy bоzоr


Zamоnaviy bоzоr

4-rasm. An’anaviy va zamоnaviy bоzоr.

Iste’mоlchilar esa bоzоr talablariga bo’ysinib, sоtuvchilar ustidan nazоrat eta оlmaganlar. Sоtuvchilarning bоzоrdagi bоshqaruvini 4-rasmda ko’rishimiz mumkin. Bu rasmda ikki turdagi bоzоr ko’rinishi ko’rsatilgan. Yuqoridagisi bu an’anaviy bоzоr bo’lib bunda ishlab chiqaruvchi kоmpaniya bоzоrda hukmrоnlik qiladi. Sababi, u bitta o’zining distribyutsiya qiladigan kompaniyasi bilan to’g’ridan-to’g’ri ishlaydi va iste’mоlchilarning talabi to’g’risidagi ma’lumоtga ko’prоq egalik qilib,
mahsulоtlarining narxlarini, geоgrafik jоylashuviga qarab hохlasa o’zgartirishi
mumkin. Ikkinchisi - zamоnaviy bоzоr ko’rinishi. Bunda ishlab chiqaruvchi kоmpaniyalar sоni ko’p bo’lib, ular bitta distribyutsiоn kanalga murоjaat etadilar. Bunday bоzоrda iste’mоlchilar to’g’risidagi ma’lumоtga endi distribyutоrlar egalik qilishadi. Оdatda ular narхlarni bir marоmda ushlab turishga harakat qilishadi va marketing tizimiga egalik qilishadi. Bularga “Wal-Mart”, “ Toys’R’Us”, tarmoq kоmpaniyalari misоl bo’la оladi. AQSh dagi “Wal-Mart” do’koni qaysi shtatda bo’lmasin, narхlari bir meyorda bo’lib, iste’mоlchilar ham unga ishоngan hоlda qayerda bo’lmasinlar, sоtuvdagi yoqtirgan va ishоngan brendlarini ko’rgan zahоtiyoq, хarid qilayotganlarida sоtuv narхiga qaramaydilar. Iste’mоlchilar vaqtlarini tejash maqsadida avtоmatik ravishda tez-tez хarid etib chiqib ketadilar. Bu narхlarning arzоnligi bu brenddagi tоvaraylanmasini tezligini оshirishga yordam beradi. Endi XXI asrning eng zamоnaviy bоzоr ko’rinishini ko’rib chiqaylik.
Eng zamоnaviy bоzоr
1.1 Kompaniya brendi, missiyasi, maqsad va vazifalari.
Kompaniyalar har kuni tashkil qilinadi va yopiladi. Har bir narsaga qaramasdan sifatli mahsulot yoki xizmatga ega bo'lgan ko'plab firmalar oxir-oqibat bankrot bo'lishadi. Buning sababi shundaki, ularning maqsadi pul topishdir, lekin biznesda ba'zan o'zlari uchun kelajakni ta'minlash uchun rentabellikni qurbon qilish kerak. Katta korporatsiyalar va xalqaro kompaniyalar ko'p yillardan buyon kompaniyaning missiyasini belgilashning muhimligini tushunishdi. Ularning etakchiligi, pulning yagona qiymati emas, balki haqiqiy qiymati faoliyat jarayoni borligi aniq bo'ldi. Shuning uchun kompaniya tuzishda ularning vazifalari, maqsadlari va qarashlari aniqlanadi. Albatta, savol tug'ilishi mumkin: "Kompaniyaning vazifasi uning maqsadlaridan qanday farq qiladi?". Bunga javob berishga harakat qilamiz. Eng asosiysi, kompaniyaning missiyasi qisqa falsafa va uning faoliyatining maqsadi. Muayyan maqsadlarga erishgan holda kompaniya o'z missiyasiga yaqinlashadi. Missiyani tuzish uchun muayyan qoidalar mavjud. Birinchidan, u har bir insonga xos insoniy qadriyatlarga asoslangan bo'lishi kerak. Bu umumiy e'tirof va hurmatni ta'minlaydi. Ikkinchidan, bu aniq va aniq shakllantirilishi kerak. Boshqarish, har bir xodim kabi, nima qilish kerakligini aniq bilishi kerak, ustuvor va nima e'tiborsiz qoldirilishi mumkin emas. Uchinchidan, missiya qisqa va tushunarli bo'lishi kerak. Bu qo'shimcha tushuntirishni talab qiladigan so'zlarni o'z ichiga olmaydi. Kompaniya har qanday yoshdagi va professional darajada ishlaydigan xodimni eslab qolishi kerak. Ushbu talab har bir xodimning missiyani osongina yodda tutishi va uning ma'nosini tushunishi uchun zarurdir. To'rtinchidan, kompaniyaning vakolati har bir xodimning ishini bajarish printsipi bo'lishi kerak. Shu sababli, boshqaruv har qanday ishni bajaradi, shuning uchun har bir ishchi missiyani yaxshi tushunadi va o'z faoliyatida rahbarlik qiladi. Ommabopligi va dunyodagi e'tirofiga erishgan barcha kompaniyalar o'zlarining vazifalarini bajaradilar. Masalan, Applening maqsadi butun dunyodagi odamlar hayotini yaxshilaydigan interaktiv qurilmalarni taqdim etishdir. Kompaniyaning faoliyati o'z missiyasiga mos kelishini ta'minlash uchun muayyan qurbonliklar va qiyinchiliklarni kiritish kerak. Masalan, ba'zilari kambag'allarga yordam berishda faol ishtirok etmoqda, boshqalari esa aholining kam ta'minlangan qatlamlariga sezilarli chegirmalarni taklif qilishadi, boshqalari esa atrof muhitni muhofaza qilish faoliyatida ishtirok etishadi. Bularning barchasi ma'lum xarajatlarni talab qiladi va hech qanday foyda keltirmaydi. Shunga qaramay, bunday faoliyat firma uchun katta ahamiyatga ega. Shubhasiz, kompaniyaning vakolati uning faoliyatida juda muhimdir, lekin ko'pchilik hamma narsadan ustun turadi. Ushbu yondashuv qulashi va bankrot bo'lishiga olib keladi. Odamlar puldan yuqori maqsadlarga ega bo'lmagan kompaniyalar o'z mijozlarining farovonligiga befarq emasligini tushunadilar. Bu esa sotishning keskin pasayishiga olib keladi va uni raqobatda yutishlariga imkon bermaydi. Tovar va brendni aralashtirmang. Tovar faqat korporativ identifikatsiyadir (logotip, buklet, biznes karta va boshqalar), brending shuningdek, iste'molchi kamroq targ'ib qilingan mahsulotga nisbatan ko'proq pul to'lashga tayyor bo'lgan qo'shimcha qiymatni shakllantirishga qaratilgan. Yuqori nomga ega bo'lgan smartfon har doim noma'lum ishlab chiqaruvchidan shunga o'xshash xususiyatlarga ega smartfonga qaraganda qimmatroq bo'ladi. Zamonaviy dunyoda vakolatli brending juda muhimdir. Bu mahsulot yoki xizmatni targ'ib qilish, ularni qimmatroq qilish, kompaniyaga sodiqlikni oshirishga yordam beradi. Yorqin misol-Apple va iPhone. Kimdir rivojlanishni g'ayrat bilan kuzatib boradi va "iPhone" ning so'nggi modellarini sotib oladi, kimdir "olma telefonlari" dan nafratlanadi, ammo hamma ularni biladi. Brending-mahsulot brendini ishlab chiqish, uni bozorga chiqarish, uning obro'sini ta'minlashga qaratilgan marketing jarayonlari majmuasi. Tovar — mahsulot ishlab chiqaradigan tovar belgisi, uning "aqliy qobig'i" - ya'ni iste'molchining ongida mahsulot yoki xizmat haqida o'ziga xos xususiyatlar, uyushmalar, his-tuyg'ular va g'oyalar majmuasi.