O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus

XVI bob. BALIQLARNING MEXANIK SHIKASÒLANISHI

Baliqchilik sohasining industrial-jadal rivojlanishi sharoitida ko‘pchilik texnologik jarayonlar baliqlarga mexanik shikast yet- kazadi. Ko‘pincha mexanik shikastlanish, kontuziya va hokazo bilan kechadi. Bunda baliqlarning o‘limi to‘g‘ridan to‘g‘ri me- xanik shikastlanish oqibatida yoki ikkilamchi omillar, ayniqsa, infeksion kasalliklar natijasida sodir bo‘ladi. Baliqlarni kuzda ovlash va o‘tkazish ular uchun o‘ta xavfli hisoblanadi. Bunda suvning harorati 10 °C dan pastga tushib, baliq organizmida kechayotgan jarayonlarning tiklanishi qiyinlashadi, kuz va qishda olingan jarohatlarning tuzalishi qiyin va sekin bo‘ladi hamda zamburug‘li va boshqa kasalliklarning kelib chiqishi va rivojla- nishi kuchayadi.

Bundan tashqari, ushbu davrda baliqlarning oziqlanishi to‘x- tab, ular uzoq muddat davomida (yoz oyining boshlarigacha) och qolishadi. Bu esa baliq organizmining kasalliklarga chidam- liligini pasaytirib yuboradi.
Baliqlarni (ayniqsa, lichinkalari va bir yoshgacha bo‘lganla- rini) tashishda vujudga keladigan shikastlanishlarning asosiy sa- babi — bu ularning yaxshi tashkillashtirilmaganligidir.
Baliqlar, ularning ikrasi va lichinkalari nazorat uchun ovlan- ganida davriy ravishda sortirovka, bonitirovka hamda gipofizar inyeksiya qilish orqali ovlanganlarida ham shikastlanishlari mum- kin. Baliqlar profilaktik ishlarni amalga oshirishda, vannalardan foydalanish jarayonlarida ham jarohatlanadilar. Baliqlarda shi- kastlanishlarga chidamlilik turlicha bo‘ladi, pelyad, oq va ola peshanado‘ng baliqlar va gulmohi juda ham og‘ir o‘tkazishadi. Shu sababli ularda ommaviy ravishda o‘lim kuzatilishi mumkin.
Baliqlarning shikastlanish omillariga yirtqich baliqlar, ha- sharotlarning lichinkalari, parrandalar va baliqlarning boshqa dushmanlari, suvdagi o‘simliklarning zichligi, shuningdek, baliq- larni gidroqurilmalar orqali o‘tkazish ham muhim o‘rin egallaydi. Klinik belgilari. Baliqlarni ovlash qurollari, inventarlari, tashishda ishlatiladigan idishlarning ta’sirida kelib chiquvchi shikastlanishlarda baliqlarning tanasidagi tangachalarning qu- ruqsizlanishi, suzgichlarning sinishi, tanasiga yaralarning hosil bo‘lishi, chuqur mushak qatlamida lat yegan joylar hamda ezi- lish kuzatilib, uning oqibatida qon quyilish va yengil jarohat olish
ro‘y beradi.
Baliq o‘stiruvchi xo‘jaliklarda, qishlovchi basseynli kom- plekslarda me’yordan ortiq baliqlarni o‘stirish jarayonida ular- ning teri qatlamida jarohatlanish, shilliq moddasining yo‘qo- lishi kuzatiladi. Ikra va lichinkalarini o‘stirish va inkubatsiyalash jarayonida, chavoq va bir yoshdagi baliq lichinkalari orasida tug‘ma mayiblarning paydo bo‘lishi namoyon bo‘ladi.
Uzoq muddatli bosim ta’sirida baliqlarning ayrim organlari atrofiyaga uchrab, ularning o‘lishi, nobud bo‘lishi kuzatiladi. Bunday shikastlanishlar ko‘proq ko‘krak hamda qorin suz- gichlarning asosida, agarda qishlovchi basseyn komplekslari- ning tubi toshlar, toshchalar bilan qoplangan bo‘lsa kuzatiladi. Ayrim paytlarda nafaqat teri qatlami, balki mushak qatlami ham jarohatlanadi, bunday holatlar, ayniqsa, oziq baliqlarda yaqqol ko‘zga tashlanadi. Agarda bunday shikastlanishlar tananing ko‘p qismini egallagan bo‘lsa, bu o‘limning sababchisiga aylanadi. Shuni alohida ta’kidlash lozimki, hatto juda ham kam shikast- lanishlar organizmni kuchsizlantirib, ikkilamchi infeksiyalarga bo‘lgan moyilligini oshiradi.
Òashxis baliqlarni klinik ko‘rikdan o‘tkazish asosida va shu- ningdek, tanada tirnalish, shikastlanish, yaralar, suzgichlar- ning ishdan chiqqanligi, qon to‘planganligi, qon quyilganligiga qarab qo‘yiladi. Mexanik shikastlanishlarni ayrim infeksion va invazion kasalliklar oqibatida paydo bo‘ladigan jarohatlardan farq qila olish kerak.