O`zbek xalq og`zaki badiiy ijodi

 

 

6- MAVZU: 

O’ZBЕK XALQ PARЕMIKASI 

 

                 Reja: 

1. 

Topishmoqlar  - ijtimoiy hayot ifodachisi.            

2. 

Topishmoq aytish tartibi: ta`qiq va shartlari.

 

3. 

Topishmoq va yozma adabiyot munosabati. 

4. 

Maqollar-hayotiy tajriba va sinovlar hosilasi. 

5. 

Paremiologiya yoki o`zbek maqolshunosligi asoslari. 

6. 

Maqol va aforizm (hikmatli so`z) munosabati. 

 

Paremia grekcha so'z  bo'lib, hikmat, naql, hikmatomuz obrazli ibora ma'nolarini 

anglatadi. O'zbek folklorida maqol, tabu va topishmoq singari  janrlar hikmatga yo'g’rilganli, 

g’oyat ixcham, siqiq, lo'nda va obrazli ifodalanishi  bilan xalq paremik ijodini tashkil etadi. 

Biroq u hanuzgacha alohida adabiy tur sifatida e`tirof ttilmay, goh xalq nasri, goh xalq poeziyasi 

tarkibada mavhum holda kichik tur tarzida ko`rib  kelinmoqda. Holbuki, maqollarda xalqning 

necha ming yillar davomida turmushda sinalib, anglangan haqiqatlar ixcham axloqiy baho 

tarzida umumlashtirilsa, tabularda xuddi shu axloqiy baho taqiq yo'sinini olgan. Topishmoqlarda 

esa xalqning narsa va hodisalarga oid qarashlaridan iborat haqiqat o'sha narsa va hodisalar 

asliyatiga xos etakchi belgilarini epitetli ixcham iboralar shaklida aks ettiradi. Dastlabki ikkala 

holat axloqiy baho hikmat darajasida xalq donoligini umumlashtirsa, keyingisida fikrni harakatga 

solish asnosida xalqning topqirligi, sinchkovligi, kuzatuvchanligi va hozirjavobligini anglatadi. 

Binobarin, xalq paremik ijodi folklornirng alohida va mustaqil turidir. Unda xalq e'tiqodining 

tarixiy izlari aks etgan. 

Xalq paremik ijodiyoti o'ziga xos qonuniyatlar va rivojlanish tamoyilariga ega. Uning ana 

shu xususiyatlarini folklorshunoslikning paremiologiya sohasi o'rganadi. 

Xalq parameki ijodiyoti namunalarini to'plash va yozib olish hamda kitobat qilish bilan 

esa paremiografiya shug’ullanadi. O'zbek paremiologiyasi o'z sarchashmasini Mahmud 

Koshg’ariyning "Devonu lug’otit-turk" asaridan olgan va    o'tgan asrlar davomida stixiyali 

rivojlangan bo'lsa, XX asrning 20-yillaridan uzliksiz taraqqiyot yo'liga kirdi va ma'lum 

yutuqlarga erishayotir.    

---