O‘zbek tilshunosligi kafedrasi


-qї//-ki affiksi nimagadir munosabatni ifodalaydigan qadimgi affiksdir. U -daqї//-däki



Download 3,85 Mb.
bet105/195
Sana24.12.2022
Hajmi3,85 Mb.
#895511
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   195
Bog'liq
Turkiytillarningqiyosiy-tarixiygrammatikasi.-.ComparativehistoricalgrammarofTurkiclanguages.

-qї//-ki affiksi nimagadir munosabatni ifodalaydigan qadimgi affiksdir. U -daqї//-däki murakkab affiksi tarkibida uchrashi mumkin.
Yoqut tilida tartib sonlar miqdor sonlardan -s(-їs//-is, -us//-üs) affiksi yordamida hosil qilindi: ikki–ikkis (ikkinchisi), biers (besh)–biehis (beshinchi). Affiks oxirida sbo‘lishi mumkin.
6. Jamlovchi sonlar. Turkiy tillarda bunday sonlarni hosil qilishda turli jamlovchi ko‘rsatkichlar keng qo‘llaniladi. Ular quyidagilar:
-ag‘u//-ägü affiksi faqat qadimgi turkiy yozma yodgorliklarda saqlangan: ikägü (ikkov), üchägü (uchov) kabi. Boshqa turkiy tillarda u fonetik o‘zgarishlarga uchragan va quyidagi variantlarga ega:
-aw//-ew(-ew),-öw: esk.o‘zb., tat. ikäw (ikkov), üchäw (uchov), qoz. yekew (ikkov), altaw (oltov), besew (beshov), no‘g‘. üshew (uchov), turkm. üchöw (uchov);
-u//-ü: olt. üchü (uchov);
-ö: qirg‘. va olt. ekö (ikkov), üchö (uchov);
- їa//-ie: yoq. ikie (ikkov);
-ag‘u//-ägü affiksiga jamlovchi ko‘plikni ifodalovchi qo‘shimchalar qo‘shilib, murakkab qo‘shimchalar vujudga kelishi mumkin. Chunonchi, -awlan// -äwlän, -ag‘u+la+n jamlovchi ko‘plikni ifodalaydigan affikslarning birikuvidan tashkil topgan: esk.o‘zb. uchovlon, q.balq. o‘nowlan (o‘novlon), uyg‘. ikkilän (ikkovlon), xak. altalan (oltovlon).
Jamlovchi ko‘plikni ifodalash uchun boshqa usullar, chunonchi, egalik affikslari ishlatilishi mumkin: ozarb. altїmїz (oltimiz), ikimiz (ikkimiz), chuv. iksimer (ikkimiz), iksir (biz ikkimiz), tat. ikibiz (ikkimiz) kabi.
7. Taqsim sonlar. Taqsim sonlarni hosil qilishda turkiy tillarda -ar//-är ba’zan -shar//-shär affikslari qo‘llaniladi: tur. birer (bittadan), ikisher (ikkitadan), tat. yoshär (uchtadan), aoltїshar (oltitadan), no‘g‘. onar (o‘ntadan), altїsar (oltitadan), chuv. iksher (ikkitadan) va hokazo.

Download 3,85 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   195




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish