O‘zbek tilshunosligi kafedrasi o‘zbek terminologiyasi fanidan ma’ruza matnlari

Nazorat savollari

1.O‘rxun-Yenisey bitiktoshlari janr jihatdan necha guruhga taqsimlanadi?

2.Bitiktoshlar matnida qanday mavzuiy guruhlarga oid terminlar qayd etilgan?
3.Arablar fathidan keyin turkiy tilda qanday jarayonlar sodir bo‘lgan?
4.Somoniylar hukmronligi davrida turkiy terminologiyaning holatiga baho bering.
5.Eski turkiy til terminologiyasi tizimi qaysi manbalar asosida shakllandi?
6.Qoraxoniylar saltanatida turkiy tilning mavqei qay darajada edi?
7.Eski o‘zbek tili terminologiyasi rivojiga sabab bo‘lgan qanday omillarni bilasiz?
8.X1X asr 2-yarmidan o‘zbek terminologiyasi tizimi qaysi manbalar hisobiga rivojlandi?
9.O‘zbek tili terminologiyasining shakllanishida o‘z qatlamning o‘rni qanday?
10.Mo‘g‘ulcha o‘zlashmalar eski o‘zbek tilining qaysi fan sohasida miqdoran aksariyatni tashkil qiladi?


Foydalanilgan adabiyotlar

1. Бегматов Э. Ҳозирги ўзбек адабий тилининг лексик қатлами. -Тошкент: Фан, 1988.

2. БектемировҲ., Бегматов Э. Мустақиллик даври атамалари. Тошкент: Фан, 2002.
3. Дадабаев Х.А. Общественно-политическая и социально-экономическая терминология в тюркоязычных письменных памятниках Х1-Х1У вв. -Ташкент: Ёзувчи, 1991.
4. Даниленко В.П. Русская терминология. Опыт лингвистического описания.- М.: Наука, 1977.
5. Дониёров Р. Ўзбек тили техник терминологиясининг айрим масалалари. Тошкент: Фан, 1977.


2-mavzu: O‘zbek terminologiyasi tizimi. Terminlarning struktur-grammatik tuzilishi


Ishdan maqsad: O‘zbek tili ijtimoiy-siyosiy,iqtisodiy, harbiy, ilmiy-texnikaviy va h.k terminlar tizimi bo‘yicha asosiy ko‘nikmalarni takrorlash. Tub terminlar, yasama terminlar (sodda yasama), qo‘shma terminlar, termin-birikmalarni farqlash ko‘nikmasiga ega bo‘lish.


Masalaning qo‘yilishi: Ushbu amaliy ish davomida tinglovchi quyidagilarni bajarishi lozim:
-“Kul tegin bitiktoshi”da qo‘llangan davlat quruliga oid terminlarni sharhlashi
- tarixiy-an’anaviy terminlar xususida mulohaza yuritishi
-o‘zbek terminologiyasining boyishiga sabab bo‘lgan nisbatan yangi terminlarni mahalliy m atbuot organlarida qo‘llanishini kuzatishi
-o‘zbek tili asosida voqelangan tilshunoslik terminlarini izohlashi
-o‘zlashmalar ishtirokida paydo bo‘lgan ilmiy terminlarni izohlashi
- lug‘atlar yordamida qurol-yarog‘ nomlarini ifodalovchi terminlarga baho berishi
- tibbiy terminlar tizimida qo‘llanuvchi yunoncha va lotincha terminlarni farqlashi
-terminologik lug‘atlardagi termin-birikmalarning o‘rnini belgilashi.