O‘zbek tilshunosligi kafedrasi o‘zbek terminologiyasi fanidan ma’ruza matnlari

3-mavzu. Termin va o‘zbek terminologiyasining o‘rganilish tarixi. Bu sohadagi tadqiqotlar.
O‘zbek terminologiyasi tizimi, terminlarning struktur-grammatik tuzilishi haqida tushunchalar berib o‘tiladi. Shu jihatdan qaraganda, N.A.Baskakov, L.A.Bulaxovskiy, G.O.Vinokur, V.V.Vinogradov, A.A.Reformatskiy, D.S.Lotte, S.A.Chapligina, T.L.Kandelaki, V.P.Danilenko kabi o‘nlab terminshunos olimlarning ishlari o‘zbek terminshunosligining qaror topishiga o‘zining katta hissasini qo‘shdi.
4-mavzu. Termin va terminografiya xususida.
Terminologik tizimlar yaxlit til tizimida uning umumiy qonuniyatlariga bo‘ysungan halqda paydo bo‘ladi va rivojlanadi. Termin bilan so‘z urtasida utib bulmas chegara yo‘q ular «shaklan ham, mazmunan ham» jiddiy tafovutga ega emas. Termin ham mohiyat e’tibori bilan so‘zdir, faqat so‘zning alohida turidir. O‘zbek terminologiyasini takomillashtirish masalalari haqida ma’lumot beriladi. Soha terminologiyasida amalga oshirilgan ishlar, islohotlar haqida tushuncha beriladi.
5-6-mavzu: O‘zbek tili sohaviy terminologiyasi. O‘zbek tili so‘z boyligida sohaviy terminlar va ularning til xususiyatlari.
H.Homidiy, Sh.Abdullayev, S.Ibrohimovalarning “Adabiyotshunoslik terminlari” (1967), V.Rahmonovning “She’r san’atlari” (1972), N.Hotamov va B.Sarimsoqovlarning “Adabiyotshunoslik terminlarining ruscha-o‘zbekcha izohli lug‘ati” (1983), A.Hojiahmedovning “O‘zbek aruzi lug‘ati” (1998), T.Boboyev va Z.Boboyevalarning “Badiiy san’atlar” (2001), Y.Is’hoqovning “So‘z san’ati so‘zligi” (2006) kabi lug‘atlar shular jumlasidandir. O‘zbek terminologiyasining taraqqiyot tamoyillari, metodologik asoslari, terminologiyada yuzaga kelgan muammolar, ularning omillari, yuzaga kelish sabablari haqida talabalarga tushuncha beriladi.


7-mavzu: O‘zbek terminologiyasida eski turkiy, eski o‘zbek adabiy til davrida yaratilgan asarlardagi terminlar va lug‘atlar.
Ilk eski turkiy til obidalari sirasiga asosan qoraxoniylar sulolasi hukmronlik qilgan vaqtda yuzaga kelgan Yusuf Xos Hojibning “Qutadg‘u bilig”, Mahmud Qoshg‘ariyning “Devonu lug‘otit turk”, Ahmad adib Yugnakiyning “Hibat ul-haqoyiq”, Ahmad Yassavining “Hikmatlari”, Mahmud Zamaxshariyning “Muqaddimat ul-adab”, muallifi noma’lum “O‘g‘uznoma” singari asrlar taalluqlidir. Bu asarlar shuningdek dz tilli manbalar deb yuritiladi.