O‘zbek tilshunosligi kafedrasi o‘zbek terminologiyasi fanidan ma’ruza matnlari

14-mavzu: O‘zbek terminologiyasini takomillashtirish masalalari.
Terminlarning ular ifodalaydigan narsa-buyum, voqea-hodisa tushunchasi, ma’no-mazmuniga mutanosib, mos tushishi, struktur(shakl) jihatdan ixcham bo‘lishi, yakka ma’noni ifodalashi, ma’nodoshlik qatorlariga kirmasligi kabi talablar terminshunoslar diqqat markazidan joy olganligi yangilik emas. Ayniqsa, xorijiy tillardan shiddat bilan kirib kelayotgan fan, texnikaga doir terminlarni qanday tarzda qabul qilish, o‘zlashtirish xususida har xil yondashulvr ko‘zga tashlanadi.
15-Mavzu: Termin va so‘z, nom, kasb-hunar so‘zlari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqliklar.
Tilshunoslikda terminlarning o‘zgarishi hamda yangi terminlarning paydo bo‘lishi fan va texnika taraqqiyoti bilan uzviy bog‘liqdir. Bu haqda tilshunos olim L.I.Bojno quyidagilarni ta’kidlaydi: «Texnika taraqqiyoti ta’sirida terminologiya o‘zaro aloqador ikki qonuniyat asosida, birinchidan, ilmiy-texnika progressi qonuniyatlari bilan, ikkinchidan, til rivojlanishining umumiy qonuniyatlari bilan bog‘liq ravishda o‘zgarib boradi»


16-mavzu: Xalqaro prepozitiv termin elementlar va ularning o‘zbek tilida ifodalanishi.
O‘zbek tili va uning terminologiyasining ikki tomonlama boyib borishi dastlab 1929-yilda, Samarqandda bo‘lib o‘tgan Til-imlo konferensiyasida belgilab berilgan edi. Ushbu konferensiya qarorlarida, jumladan, shunday deyilgan edi: «O‘zbek tilining butun xususiyatlarini saqlagan holda, uni yangi terminlar bilan boyitmoq va kengaytirmoq kerak. Bu boyitish, bir tomondan, o‘zbek tilining o‘z so‘zlari hisobiga bo‘lib, ikkinchi tomondan internatsional so‘zlar hisobiga bo‘ladi.
17-mavzu: Qo‘shma so‘zlar va qo‘shma terminlarning umumiy hamda farqli jihatlari haqida.
O‘zbek tili leksikasida ilmiy-texnikaviy tushunchalarni ifodalovchi qo‘shma terminlar salmoqli o‘rin egallaydi. Terminshunos G.O.Vinokurning: «...Har qanday so‘z, u qanchalik trivial bo‘lmasin, termin funksiyasida kela oladi», degan fikriga asoslangan holda, umum tilshunoslikdagi «qo‘shma so‘zlar» (sobstvennoslojniye slova) terminiga qiyosan terminologik sistemalardagi xuddi shu tipdagi, ya’ni ikki yoki undan ortiq mustaqil termin yoki termin elementlarning o‘zaro qo‘shib hosil qilingan yangi leksik birlik - yangi yaxlit terminga «qo‘shma termin» birikmasini qo‘llash maqsadga muvofivdir.