O‘zbek tilshunosligi kafedrasi «hozirgi o‘zbek tili» fanidan o‘quv- uslubiy majmua

Aloqa-munosabat kategoriyalarning son turkumida voqelanishi. Son cheklanmagan muchalanuvchanlikka (gap bo‘lagi vazifasida kelishga) ega, ya’ni u istalgan gap bo‘lagi vazifasida kela oladi:

1. 
   Kesim: Bu xotinning joni bitta emas, balki mingta. (A.Qah.)
   
2. 
   Ega: Dushmanning yuz birinchisi qoldi. (A.Qah.)
   
3. 
   Hol: Samarqandni bir necha marta ko‘rganman. U marraga birinchi yetib keldi.
   
4. 
   Aniqlovchi: Bir chetda gulzor oralab ikkita chiroyli qiz gul terib yuribdi. (Oyb.)
   
5. 
   To‘ldiruvchi: Jurnalning birinchisini topdim.
   

Sonning tuzilishiga ko‘ra turlari. Son tuzilishiga ko‘ra sodda va murakkab bo‘ladi. Sodda son bir o‘zakli bo‘ladi: [bir], [besh], [ming], [yarim]. Murakkab son o‘z o‘rnida uchga bo‘linadi: a) juft sonlar; b) takroriy sonlar; v) qo‘shma son.

Juft son ikki sonning juftlashishidan tashkil topadi: [uch-to‘rt], [besh-olti].

Takroriy sonda bir o‘zak takrorlanadi: [bitta-bitta], [uchta-uchta], [beshta-beshta].

Qo‘shma son birdan ortiq mustaqil so‘zning qo‘shilishidan hosil bo‘ladi: [o‘n besh], [bir ming olti yuz], [uch butun beshdan bir], [bir yarim].

Аdabiyotlar

1. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. O‘quv qo‘llanma. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2009.

2. Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Darslik. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2010.

3. Rahimov S., Umurqulov B. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Darslik. – Toshkent: O‘qituvchi, 2003.

20-ma’ruza. Ravish. O‘rganilish tarixi. Ravishning umumiy grammatik xususiyatlari. Ravishning lug‘aviy-grammatik guruhlari