O‘zbek tilining leksik qatlamlari

Ko`p ma`noli so`zlarda ma`no ko`chish usullari-

Metafora
Metanomiya
Sinekdoxa
Vazifadoshlik
Kinoya

Metafora – yunoncha “ko`chirish” – o`xshashlik asosida ma`no ko`chish turi.

Tilla bosh
Porloq quyosh
Tuzsiz she`r

Metanomiya – qayta nomlash- asosan so`z tushiriladi.

Butun Hirot yig`ladi.
Fuzuliy tinglar edim
Bir kosani simirdim.
Samovorda osh yedik
Qahva ichdim
Qoshiga qo`nmoq

Sinekdoxa – birgalikda anglash.

Butun
Qism
Butun
Tirnoqqa zor.

• Jingalak soch buralib qaradi.

Osmonga tikilar million juft ko`zlar.

• Olma tagida uxladim

Bu usulda ko`chiralayotgan predmet ko`chayotgan predmetning tarbiy qismi bo`lishi shart. !!!Solishtiring

Navbatim sumkalidan keyin ( metanomiya )

Navbatim jingalak sochdan keyin (sinekdoxa)

Vazifadoshlik- narsa hodisalar o`rtasidagi vazifaviy bir xillik

Devorning qulog`i
Stolning oyog`i
Samaliyot qanoti
So‘zlarning shakl va ma’no munosabstiga ko‘ra turlari.
Omonim
Sinonim
Antonim
Nutq faoliyati

Omonim.

So‘zlarning shakl va ma’no munosabstiga ko‘ra turlari.

• Omonim.

 Shakli bir xil, ma’nosi har xil bo’lgan so’zlar omonim deyiladi. Bir xil shaklga ega bo’lgan bir necha so’z omonim hisoblanadi. Ikki yoki undan ortiq so’zning bir xil yozilishi va bir xil talaffuz etilishi natijasida omonimlar yuzaga keladi. Omonimlar quyidagicha hosil bo’ladi:1. Tarixda boshqa-boshqa hisoblangan so’zlarning hozirgi alifboda bir xil yozilishi natijasida:

• üch (3) uch (harakat) 2. Boshqa tillardan o’tgan so’zlarning o’zbek tilidagi so’zlar bilan bir shakl hosil qilishi natijasida: atlas-atlas, etik-etik, tok-tok.
• 3. Ko’p ma’noli so’z ma’nolari o’rtasidagi bog’lanishning yo’qolishi natijasida: dam (hordiq), dam (bosqon), dam (nafas); gap (til birligi), gap (yig’in).
• Omonimlik hodisasi bir turkum doirasida yoki bir necha turkum doirasida sodir bo’ladi. Bir turkum doirasidagi omonimlarga grammatik shakllar qo’shilganda ham omonimligini saqlab qoladi: Biz yoqqan o’tlarimizni o’chirdik. Biz ekkan o’tlarimizni o’rdik.