O‘zbek tilida “Ma’naviyat” semali leksik birliklarning semantik tahlili

2. “Ma‟naviyat” semali birliklarning semantik guruhlari 

 

Ishimizning  ikkinchi  bob  ikkinchi  faslida  ―ma‘naviyat‖  semali 

birliklarning semantik guruhlari, ya‘ni semantik guruhlari haqida fikr yuritiladi. 

Biz  dastlab,  ―ma‘naviyat‖  semasiga  to‗xtalishdan  oldin,  ma‘naviyat 

leksemasining  ma‘no  tomoni  bilan  tanishishni  lozim  topdik.  O‗zbek  tilining 

izohli lug‗atida ma‘naviyat so‗ziga shunday izoh beriladi: 

MA‟NAVIYAT 

– arabcha so‗zdan olingan bo‗lib,  axloqiy holat;  

barcha  axloqiy  narsalar,  xususiyatlar.  Insoniyatning  falsafiy, 

huquqiy, ilmiy, badiiy, diniy, axloqiy kabi tasavvurlari  va  

tushunchalari majmui.  Ma‟naviyat — insonning, xalqning, 

jamiyatning, davlatning kuch-qudratidir. U yo‗q joyda hech qachon 

baxt-saodat bo‗lmaydi.  ...ma‟naviyatimizga  ta‘sir etuvchi  jihatlar 

---

46 

 

shunchalik ko‗pki,  ularni sanab, sanog‗iga yeta olmaymiz. Zero, 

naqshbandiya ta‘limoti — ma‟naviyatimiz sarchashmalaridan biri 

hisoblanadi. Ajdodlarimiz falsafasi ham ma‟naviyatimizdir. Biz 

talabalarga Sharq ma‟naviyatining jahon sivilizatsiyasida tutgan 

o‗rni haqida o‗rgatamiz. (Gazetadan.) 

 

Ma‘naviyat so‗zining o‗zagi va o‗zakdoshi bo‗lgan  ―ma‘naviy‖,  

―ma‘nan‖, ―ma‘ni‖, ―ma‘no‖ so‗zlari esa quyidagicha izohlanadi: