Ozbek tili

Tushum kelishigi 

Tushum  kelishigidagi  ot  ish-harakatni  o‘z  ustiga  olgan  predmetni  anglatadi.  Bu 

kelishikdagi  ot  kimni?  nimani?  so‘roqlaridan  biriga  javob  bo‘ladi.  Tushum  kelishigi    -ni 

qo‘shimchasi bilan shakllanib, o‘timli fe’lga bog‘lanadi. Gapda vositasiz to‘ldiruvchi bo‘lib 

keladi: Hayotni sevasanmi? Unda vaqtni bekorga o‘tkazma (B.Franklin). 

     She’riy nutqda tushum kelishigining –n, -in shakllari ham uchraydi. 

      Har yonda go‘zllik yoymish daftarin.  (A.Oripov) 

      Gar muhabbatning hayotda  

      Turfa xil bozori bor, 

      Oshiq ahlin lek muhabbatga  

                     yetishmagay zori bor.    (A.Oripov) 

                              Jo‘nalish  kelishigi 

Jo‘nalish  kelishigidagi  otdan  anglashilgan  ish-harakatning  kimga,  nimaga 

tegishliligini,  ish-harakatning  bajarilish  o‘rnini,  vaqtini,  sababini  hamda  ish-harakatning 

bajarilishida  vosita  ekanligini  anglatadi.  Kimga?,  nimaga?,  qaerga?  so‘roqlaridan  biriga 

javob bo‘ladi. Jo‘nalish kelishigi –ga qo‘shimchasi bilan hosil qilinadi. Mazkur qo‘shimcha 

k  yoki  g  tovushi  bilan  tugagan  otlarga  qo‘shilganda  –ka,  q  yoki  g‘  tovushi  bilan  tugagan 

otlarga qo‘shilganda -qa tarzida aytiladi va yoziladi. 

Jo‘nalish kelishigidagi ot kimga?  yoki nimaga? so‘rog‘iga javob bo‘lganda, gapda 

vositali  to‘ldiruvchi:  qaerga?  so‘rog‘iga  javob  bo‘lganda,  o‘rin  holi;  qachon?  yoki 

qachonga? so‘rog‘iga javob bo‘lganda payt holi vazifasida keladi.