Ozbek tili

I unlisi. I unlisining quyidagi talaffuz holatlari mavjud: a) i tovushi tilak, bir, tish, dil 

kabi so‘zlarda qisqa; b) ilmiy, adabiy, lirika, idealist, radiy kabi so‘zlarning urg‘u bo‘g‘inida 

cho‘ziq; v) qish, qir, g‘isht, xirmon, g‘ilof kabi so‘zlarda ruscha o‘ tovushiga moyil qattiq; 

g) arab-fors va rus tilidan o‘zlashgan bir bo‘g‘inli so‘zlarning qo‘sh undosh oralig‘ida qisqa 

i tovushi qo‘shib talaffuz etiladi: aql, bahs, litr, metr, vazn, gips, mehr kabi.  

U unlisi. Bu unli quyidagi talaffuz xususiyatlariga ega: a) ufq, umr, ukrop, ustoz kabi 

so‘zning boshida; masul, mashum kabi belgisidan keyin kelsa, u unlisi aniq aytiladi; b) kul, 

kun,  xum,  xulosa,  xumor,  g‘urbat  kabi  so‘zlarda  qisqa;  v)  suv,  mazmun,  mafkura,  maftun, 

mamur,  tikuv,  to‘quv,  quvvat  kabi  hamda  tundra,  manufaktura  kabi  ruscha-internatsional 

so‘zlarning urg‘uli bo‘g‘inida cho‘ziq aytiladi; g) uzum, uzuk, tutun, butun, turmush, chuqur 

kabi so‘zlarning ikkinchi bo‘g‘inidagi hamda sovun, qovun, dovul, omuxta kabi so‘zlardagi 

u unlisi qisqa i tarzida talaffuz qilinadi. Ayrim holatlarda bu unli parallel tarzda ham u, ham 

i tarzida aytiladi.  

O‘ unlisi. O‘ unlisi quyidagicha talaffuz qilinadi: a) so‘lim, po‘choq, to‘plam, no‘noq 

kabi  so‘zlarda  qisqa;  b)  mo‘l,  zo‘r  kabi  bir  bo‘g‘inli  so‘zlarda,  ro‘baro‘,  shuxro‘y,  gulro‘ 

kabi so‘zlarning oxirgi bo‘g‘inida, mo‘tabar, mo‘tadil kabi so‘zlar belgisidan oldin cho‘ziq 

aytiladi;  

E unlisi. Bu unli quyidagicha talaffuz xususiyatlariga ega: a) erta, ekin, meva, tekin 

kabi so‘zlarda keng aytiladi; b) ketmon, mergan, tepki, sezgir kabi ikki undosh o‘rtasida bir 

---

4 

 

oz qisqa; v) etti, elkan, etmish kabi so‘zlarning boshidagi e y Q e tarzida; g) adres, attestat, 

delegatsiya, fazelin, ruscha-internatsional so‘zlarda i ga moyil talaffuz etiladi: adris, attistat, 

deligatsiya,  vazilin  kabi;  d)  elon,  etibor,  etiqod,  etiroz  kabi  so‘zlarda  belgisidan  oldin 

cho‘ziq talaffuz qilinadi.  

A unlisi. A unlisi quyidagi talaffuz holatlariga ega:  

A)  aql,  asr,  askar,  atlas  kabi,  qand,  qarz,  xat,  g‘am  kabi  hamda  surat,  halg‘a,  bilaks 

kabi  belgisidan  keyin  kelganda,  aniq  zarb  bilan  aytiladi;  b)  alo,  mano,  tana,  tazim  kabi 

ayirish  belgisidan  oldin  kelgan  a  cho‘ziq;  v)  manfaat,  taassurot,  taajjub,  taassuf  kabi, 

mudofaa,  matbaa  kabi  yonma-yon  kelgan  a  unlisidan  biri  talaffuzda  tushib  qoladi;  g) 

mubolag‘a,  muzokara,  muhokama,  munosabat  kabi  so‘zlarning  uchinchi  bo‘g‘inidagi  a 

unlisi  i  ga  moyil  aytiladi;  d)  shavkat,  shavla,  gavda,  davlat,  mavsum  kabi  so‘zlarning 

birinchi bo‘g‘inidagi a unlisi o ga moyil talaffuz qilinadi.  

O  unlisi.  O  unlisi  quyidagicha  talaffuz  xususiyatlariga  ega:  a)  ona,  ov,  osh,  anor, 

bola,  bodom,  inson,  tog‘,  qor  kabi  so‘zlarda  aniq  zarb  bilan  aytiladi;  b)  avzo,  zebo,  sabo, 

fido,  xato  kabi  so‘zlarning  oxirida;  zotan,  notiq,  volida,  voriya  kabi  so‘zlarning  urg‘uli 

bo‘g‘inida  kelgan  o  unlisi  cho‘ziq  talaffuz  qilinadi;  v)  opera,  nota,  rol,  tok  kabi  ruscha-

internatsional  so‘zlarda  o‘  tarzida;  botanika,  gastronom,  kolxoz,  kompot  kabi  hamda 

televizor, ekvator, novator kabi ruscha-internatsional so‘zlarning urg‘usiz bo‘g‘inida kelgan  

o unlisi a, i tovushlariga moyil talaffuz qilinadi.