O‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti “Himoyaga tavsiya etilsin”

3.
 
Jahon tilshunosligida ko‘chma ma’nolarni o‘rganish Aristotel 
zamonidan boshlangan. O‘tgan davrlar mobaynida metaforaga ko‘plab ta’riflar 
berilgan bo‘lib, shu soha bilan shug‘ullanganlarning hammasi Aristotel ta’rifini 
yodga olib o‘tadilar. 
 
4.
 
Hozirgi davr ta’lim jarayonida innovatsion texnologiyalar, 
pedagogik va axborot texnologiyalarini o‘quv jarayonida qo‘llashga bo‘lgan 
qiziqish, e’tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda. Bunday bo‘lishiga sabab, 
an’anaviy ta’limda o‘quvchilarni tayyor bilimni egallashga o‘rgatilgan bo‘lsa, 
noan’anaviy ta’limda esa, ular o‘rganayotga bilimlaini o‘zlari qidirib topishga, 
mustaqil o‘rganishga, xulosalar chiqarishga o‘rgatadi. Xarakter-xususiyat 
metaforalarini o‘qitishda “Sinektika”, “Kichik guruhlarda ishlash”, “Besh 
minutli esse”, “So‘z o‘rnini top”, “Ven diagrammasi” kabi metodlardan 
foydalanishni lozim topdik
. 
5.
 
Sinektika
– ijodkorona o‘ylash modeli bo‘lib, ko‘rinishidan 
turlicha bo‘lgan hodisa va predmetlarni o‘zaro bog‘liklikda o‘rganish 
hisoblanadi. Uning asosiy vositasi analog yoki metafora bo‘lib, bu model kichik 
guruhlarda biror muammoga yechim topishda kreativ javoblar topishning 
takomillashtirilishiga imkon beradi. Bunda yangi ma’lumotga ega bo‘linadi, 

---

60 
yangi yechim topish uchun motivatsiya hosil qilinadi, muammoning turli 
sabablari 
kashf 
qilinadi. 
O‘quvchilarning ijodiy fikrlashi rivojlanib, 
dunyoqarashi kengayadi va qo‘llanilib kelingan eski “qolip”lardan voz kechib, 
mavhum tushunchalarni anglaydilar. Bu metodni barcha yoshdagi o‘quvchilarga 
qo‘llab dars o‘tish maqsadga muvofiqdir.
 
6.
 
Xarakter-xususiyat metaforalari ko‘proq hayvonlar orqali ko‘chadi. 
Xarakter-xususiyat metaforalarini o‘rgatishda sinektika metodidan foydalanish 
o‘quvchilarda mantiqiy fikrlash ko‘nikmalarini tarkib toptiradi, guruhlarda 
ishlashga o‘rgatadi, ko‘pchilik oldida o‘z fikrini bayon qilish, o‘z nuqtayi 
nazarini asoslash malakalarini hosil qiladi. Bu esa o‘quvchilarning og‘zaki 
nutqini rivojlantiradi.