O‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi «O‘zbek tilining sohada qo‘llanilishi» fani bo‘yicha tayyorlangan

mavzu. Rasmiy – idoraviy uslub va uning uslubiy xususiyatlari.



Tayanch so‘z va iboralar: axborot, Prezident farmonlari, hukumat qarorlari, nutqiy qolip, ish qog‘ozlari, idoralararo yozishmalar, diplomatik munosabat.
SAVOLLAR

1. 
   Rasmiy-idoraviy uslub deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Rasmiy-idoraviy uslub boshqa uslub turlaridan nimasi bilan farqlanadi?
   
3. 
   Adabiy tilning yozma rasmiy shakliga xos xususiyatlari nimada?
   
4. 
   Ish yuritish huijatlari qo‘llanish doirasi, maqsad va vazifalariga ko‘ra necha guruhga bo‘linadi?
   

Adabiy tilning yozma rasmiy shakliga xos bo‘lib, muayyan nutqiy qolip, qat’iy odat tusiga kirib qolgan shakllarga ega bo‘lgan nutq uslubi rasmiy uslub sanaladi. Barcha qonunlar, Prezident farmonlari va hukumat qarorlari, turli hujjatlar, ish qog‘ozlari, idoralararo yozishmalar va shu kabilar rasmiy-idoraviy uslubda yoziladi. Rasmiy-idoraviy uslubda gaplar ixcham va aniq bo‘ladi. Bu uslubda qaror qilindi, inobatga olinsin, ijro uchun qabul qilinsin, tasdiqlanadi kabi qoliplashgan so‘zlar va so‘z birikmalari keng qo‘llaniladi. Bu uslub muayyan nutqiy qolip, qat’iy odat tusiga kirib qolgan shakllarga ega bo‘lgan nutq uslubidir.
Bu uslub, shuningdek, davlat arboblari o‘rtasidagi diplomatik munosabatlarda, idora, korxona, muassasalarning rasmiy ish yuritish jarayonlarida, shaxslarning ariza, tilxat, ishonch qog‘ozi singari ish yuritish qog‘ozlarida qo‘llaniladí.
Rasmiy uslub yozma shaklda ro‘yobga chiqadi. U har qanday tasviriy vositalardan, obrazlilikdan xoli bo‘ladi. Bunday uslubda tilning ikki vazifasi - axborot uzatish va da’vat etish, buyurish vazifasi amalga oshadi.
1. ANIQLIK
2. QOLIPLILIK
3. OBYEKTIVLIK
4. MANTIQIY IZCHILLIK
5. QISQALIK
Ushbu uslubda shakllangan matnda noaniqlikka, izohtalab o’rinlarga yo’l qo’yilmasligi lozim, fikr va mazmun sodda, aniq va tushunarli bo’lishi shart. Misol uchun: O’zbekiston Respublikasida ommaviy axborot vositalari o’z faoliyatini “Davlat tili haqida”gi O’zbekiston Respublikasi qonuniga muvofiq amalga oshiradi. (O’zbekiston Respublikasi “Ommaviy axborot vositalari to’g’risida”gi qonun 4-modda).
Rasmiy uslubga xos har qaysi hujjat turining o‘ziga xos leksik, grammatik xususiyatlari mavjud. Rasmiy ish qog‘ozlarining sintaktik tuzilishi qat’iy qoliplarga bo‘ysunadi.
Ma’muriy-boshqaruv faoliyatida xizmat mavqeiga ko‘ra hujjatlar hozirgi kunda, asosan, quyidagicha tasniflanadi: tashkiliy hujjatlar; farmoyish hujjatlari; ma’lumotsimon- axborot hujjatlari; xizmat yozishmalari.